আজি ৰাতিৰ বাবে তুমি মোক এটা কবিতা দিয়া !--লোচন কৌশিক

আজি ৰাতিৰ বাবে তুমি মোক এটা কবিতা দিয়া !

আজি ৰাতিৰ বাবে, তুমি মোক এটা কবিতা দিয়া
কবিতাৰ লগত কফিৰ পিয়লাত চুমুক দিয়া হ'ব
আলাপ হ'ব, মৃত্যুৰ আগৰ আলাপ, মৃত্যুুৰ পিছৰ আলাপ
কবিতাক সুধিম ডিকিনচনক চিনি পোৱা নে!

"Twas just this time, last year I died"

দুৱাৰখন খুলি দিলোঁ চোৱা
নিলাজ বতাহবোৰ আহি তোমাৰ শব্দবোৰ জোকাইছে, তুমি একো নোকোৱা
চোৱা কোঠাৰ এই অন্ধ নাৰীজনী, তাইও একো নকয়
প্ৰতিদিনে বতাহবোৰ আহি লিপিট খায় তাইৰ শৰীৰত
বতাহৰ চুমাত লাজত কোঁচ খাই যোৱা তাইৰ ওঁঠবোৰ, মই দেখিছোঁ
অথচ তাইৰ মুখৰ হাঁহি, হাঁহিয়ে হৈ থাকে

কেতিয়াবা মই অজানিতে প্ৰেমত পৰি যাওঁ এই হাঁহিৰ
হয়তো তাই অনুভৱ কৰিছে বতাহৰ শৈল্পিক পৰশ
তাই ধৰ্ষনৰ ইতিহাস দেখা নাই
এইজনীয়ে কফিবাৰৰ নাৰীবাদৰ মাত শুনা নাই
তাই প্ৰেয়সী, প্ৰতিটো কবিতাৰ আৰু মোৰ

অথবা তাই নিজেই এটা কবিতা
কোঠাৰ এই কবিতাৰ ভাষ্কৰ্যবোৰ, তাইৰ নিজস্ব শিল্প
অথবা কবিতাই ৰচনা কৰা, তাই নিজেই এটা ভাষ্কৰ্য
সেয়েহে মই এইজনীক কবিতা মূৰ্ত্তিমতি নাম দিলোঁ

কফি খোৱা, ঠাণ্ডা হৈ যাব
মই ডিকিনচনক চিনি পাওঁ, মোৰ পুৰণা কফিনৰ সখী!

"Because I could not stop for death"

তোমাৰ প্ৰেমত এইজনীয়েও ডিকিনচনক চিনি পোৱা হৈছে
যোৱাটো সন্ধিয়া কফিবাৰত অচিনাকি নাৰীবাদীৰ মুখত
তোমাৰ মূৰ্ত্তিমতিৰ গুনগুননি শুনিছিলোঁ
তাইৰ চকুত এপলক চোৱা
মীৰাৰ ইতিহাস আওৰাইছে তাই
ভক্ত অথবা প্ৰেমিকে নাজানে স্বাৰ্থৰ সংজ্ঞা
চোৱা তাইৰ উলংগ বুকুত
তাই জানে পতিতাৰ ইতিহাস
পতিতাৰ বুকুত থাকে এটা কাব্যিক ভাষ্কৰ্য !
তাইৰ নিটোল নাভি আৰু দুবাহুবোৰ চোৱা
সাধুকথা শুনিছানে, নীলা দেশৰ নীলা চৰাই হৈ উৰা!

তুমি মোক এই লাজত কোঁচ খাই যোৱা ওঁঠযুৰি দিব পাৰিবানে
এৰা, প্ৰেম হৈছে, খন্তেকীয়া প্ৰেম…

চোৱা তোমাৰ ঘৰৰ কাষৰ ষ্ট্ৰীটত
মাত্ৰ কোনো নিশাৰ প্ৰহৰীয়ে দুৱাৰ খুলি থৈছে
মই যাওঁ তাত, আলাপ হ'ব
মৃত্যুৰ পিছৰ আলাপ, মৃত্যুৰ আগৰ আলাপ
তাত ডিকিনচন নাথাকে, এই নাৰীজনীও নাথাকে
কিন্তু তোমাৰ দৰে, হয়তো সেইজন মুঠেও নহয়!

লৈ যাওঁ, খন্তেকীয়া প্ৰেমৰ শিল্প
লাজত কোঁচ খাই যোৱা দুটি ওঁঠ…………!!!

গছ --দুলাল হাজৰিকা

গছ

জানি বা নাজানি দলিয়াই দিয়া গুটিটো
এদিন গজালি মেলে , ডাল পাত মেলি গছ হৈ পৰে
শিলনি, বকৰাণি নাইবা উৰ্বৰ পথাৰ
গুটিয়ে নাবাচে মাটি ,
হাতৰ পৰা বাগৰি গলেই
গুটিবোৰ হৈ পৰে গছ আৰু গছৰ পৰা বৰগছ
গছ সময়ৰ সন্তান
লাগনি গছতো লাগে বিহফল
অথবা বনৰীয়া গছেও গুচাব পাৰে ভোক
ধৃতৰাষ্ট্ৰৰ অন্ধ চকুৰে মৰালৈকে আমি ৰুই থাকো গুটি
আদমৰ নিষিদ্ধ ফল খোৱা কাহিনীৰ পুনৰাবৃত্তি কৰি
আমি পুৰুষৰ পৰা পুৰুষলৈ
বহন কৰি নিও আমাৰ উত্তৰাধিকাৰ, আমাৰ আশাবোৰ
এইদৰে বৰ্তমানক গছত সমৰ্পি
আমি শুই পৰো এদিন ভবিষ্যতৰ কোলাত।

স্থিৰ কাব্য -- হীৰক জ্যোতি বৈশ্য

স্থিৰ কাব্য

(১)
নাৱৰীয়া অজলা
একেখিনি পানীয়ে নিতৌ তেওঁক বোৱাই নিয়ে বুলি
সাৱতি থাকে নদী
সাৱতি থাকে সখাৰ প্ৰেম
প্ৰেম অমৃতৰ নদী

(২)
মকৰাই জাল গুঁঠিব পৰাকৈ আমি স্থিৰ
উতলা বতাহ অ’ৰ-ত’ৰপৰা আহি
আমাক দি যায় ঘিঁউ বৰণীয়া দোকমোকালি

সূৰ্য আছিল আকাশত
নাছিল তেজত
নাছিল আকাশ মৌচুমীৰ কোঁহৰ মাজত
নাছিল তোমাৰ জিভাৰ বগাৰ মাজত৷
পূৱ আকাশত উৰি থকা নীলা চৰাইৰ নীলা ডেউকাই
পচিম আকাশৰ বতাহে বতাহে বিয়পায়
কিহৰ ৰহস্য কিহৰ কাৰুণ্য
কিহৰ দোমোজাত পূৱে-পচিমে ফেঁচাৰ উৰুলি
দিনান্তৰ নিজম গধূলি

(৩)
তোমাৰ পিঠিখনে ছাঁ দি আছে অথনিৰেপৰা
তোমাৰ শিল কলিজাই তেজ দি আছে
তোমাৰে মোৰে মাজৰ অনামী কেতেকীজনীক
লৰিব পৰা নাই কোনেও
লৰিবলৈ বতাহ নাই কোনোদিশে
বতাহ দশোদিশে

আমি স্থিৰ, মকৰাই জাল গুঁঠিব পৰাকৈ

আমাৰ মূৰত ভেঁজা দি পোন হোৱা
সপোনবোৰক মেৰিয়াই ধৰিছে মকৰাৰ জালে৷

সপোনৰ শেষত: হিমাংশু ভাগৱতী

সপোনৰ শেষত:

মায়ে মোক ডাক্টৰ হোৱাটো বিচাৰিছিল। দেউতাই ইঞ্জিনিয়াৰ।

মা-দেউতাই মোৰ ভৱিষ্যত লৈ কাজিয়া কৰি থকা দিনবোৰত মই গোপনে বেহেলা বজাবলৈ শিকিছিলোঁ ।

বকুল তলৰ বেহেলা ভাল কৰা দোকানখন মোৰ ।

গুমৰ -- পাৰ্থপ্ৰতিম কলিতা

গুমৰ
-------
: বাসৱ
: হুম
: আৰম্ভ কৰোঁ ?
: য়েছ
: বাসৱ, আই থিংক ইউ নিড টু ৰেষ্ট ।

শুই থকাৰ পৰা বিজিতালৈ চাই পঠিয়ালো । মোৰ বিচনাৰ পৰা অলপ দুৰত চকী এখনত বহি আছে তাই । মোৰ পিনেই চাই আছে । সুতীক্ষ্ন চকু, কিন্তু কোমল চাৱনি । যোৱা তিনিটা মাহৰ বহুকেইটা দিন এনেদৰে কটাইছো বিজিতা আৰু মই । বিজিতা নিৰ্দিষ্ট চকীখনৰ নিৰ্দিষ্ট ঠাইডোখৰত বহি থাকে আৰু মই নিৰ্জীৱ পদাৰ্থৰ দৰে অলৰঅচৰ হৈ শুই থাকো ।

: বাসৱ , নাও ইউ টেক এ লং ব্ৰীথ । প্লিজ ক্লোজ য়োৰ আইজ এণ্ড গো টু চাম ৰিয়েলী পিচফুল প্লেচ । য'ত তুমি প্ৰায়ে যাব বিচৰা বা য'ত গৈ সুখী হ'ব পৰা ।
বাসৱ.... মোক শুনিছানে ?

শুনা নুশুনাকৈ শুনিছো বিজিতাৰ মাত । বা..স..ৱ... মোৰ কৰ্ণকুহৰৰে কুৰুকি কুৰুকি শব্দটো সোমাই গৈ আছে . গৈ আছে । কিবা এটা গভীৰ আৱেশত চকুৰ পটা ডাঠ হৈ পৰিছে মোৰ । যেন শূন্যত উপঙি ফুৰিছো , শূন্য নহয় যেন কিবা এটা অদৃশ্য শক্তিয়ে মোক কৰ'বালৈ লৈ গৈ আছে আৰু বতাহৰ সতে উটি ভাহি গৈ আছো মই ।

এজাক নৈপৰীয়া বতাহে মোক চুই গ'ল । চিনাকি এচাতি শীতল বতাহ । নৈ... আস কিমান প্ৰিয় মোৰ । জীৱনৰ ক'ত স্মৃতি । চিনা নিচিনা এজাক চৰাই মুৰৰ ওপৰৰে উৰি গ'ল । অস্তগামী সুৰুযৰ ৰঙাত ক্ৰমশঃ ৰঙচুৱা হৈ পৰিছে নৈ খন।

: ব'লা , ঘৰলৈ যাওঁ । মোৰ কান্ধত মুৰ থৈ শুই আছে মেঘা । তাইৰ চুলিৰ ফাকে ফাকে লুকাভাকু খেলিছে মোৰ আঙুলিৱে ।

: আৰু পাঁচ মিনিট । সময়বোৰ গৈ আছিল , অথচ ৰৈ আছে মেঘা , ৰৈ আছো মই । পৃথিৱীৰ সমস্ত মৰম, গভীৰ অনুৰাগে দোলা দিছিল তাইৰ মনত, মোৰো। দুহাতেৰে কঁকালত ধৰি তাইক ওচৰ চপাই আনিলোঁ । তাই বাধা নিদিলে । জ্বলমলাই জ্বলি উঠিছে তাইৰ উজ্জ্বল চকু । নৈ পৰীয়া এজাক কোমল বতাহে আমাক মেৰিয়াই ধৰিছে আকুলতাৰে । তাইৰ কানৰ পৰা ডিঙি হৈ মোৰ দুহাত নামি আহিছিল তললৈ । যাহঃ খিল খিলকৈ হাঁহি মাৰি বুকুত মৃদু ঠেলা দি দুৰলৈ দৌৰি গ'ল মেঘা । এটা অবুজ শিহৰণে নিচাগ্ৰস্ত কৰিছে মোৰ মন মগজু ।
মেঘা প্লিজ...

: নাই .. । খিলখিলাই দুৰৰ পৰা হাঁহি আছে তাই । চকুত দুষ্টামী । চঞ্চলতাই পাৰ ভঙা চকুৰ চাৱনি ।

মেঘা... মেঘা ...
এমোকোৰা চঞ্চল হাঁহি দলিয়াই দৌৰিছে তাই । নাই , এতিয়াই নহয় । হাঁহি হাঁহি দুৰত সেয়া মেঘা । মৰম আকলুৱা মনটো অভিমানী হৈ পৰিল । নোপোৱাৰ বেদনাও মধুৰ হৈ পৰিল মোৰ ।

মেঘা.... আহানা

মেঘাই দৌৰিছে । বালিচৰত খাজ কাটিছে তাইৰ কোমল ভৰি । পিছে পিছে মই দৌৰিছো ।
মেঘা...মেঘা...

হঠাৎ শীতল বতাহজাক অসম্ভৱ ধৰণে উত্তপ্ত হৈ পৰিল । মোৰ কাণৰ কাষৰে বৈ আহিল এসোপামান গৰম সোঁত । পৃথিৱীখন যেন তীব্ৰ বেগে ঘূৰি আছে মোৰ চকুৰ আগত । সেউজীয়া বোৰ সেউজীয়া নহয় , নৈৰ পানীবোৰ তেজ, ধোঁৱাময় ৰহস্য বাট.. মেঘা...মেঘা
মেঘা হেৰাই থাকিল এসোপা ৰঙাৰ মাজত ।
মেঘা.....
আৰ্তনাদ কৰি চিঞৰি উঠিলো মই , অথচ মই চিঞৰিব পৰা নাই । এক শক্তিশালী অদৃশ্য শক্তিয়ে যেন টেটু চেপি ধৰিছে । সমস্ত শক্তি প্ৰয়োগ কৰিও দেহটো লৰচৰ কৰিব পৰা নাই । চৌদিশ ধূসৰ.. ক'লা... ক'লা ... ৰঙা...ৰঙা

: বাসৱ.. কি হৈছে ? ৰিলেক্স । অস্থিৰতাৰে অথচ কোমল ভাৱেই চিঞৰি উঠিল বিজিতা ।

মোৰ উশাহবোৰ ঘন হৈ পৰিছে । অৱসাদ , অস্থিৰতাই হেচি ধৰিছে মোক । ভাৱলেশবিহীন ক্লীৱাত্বৰ সামগ্ৰীৰ দৰে পৰি ৰৈছো বিচনাখনত ।

: বাসৱ.. জাষ্ট ৰিলেক্স । প্লিজ টেক এ লং ব্ৰীথ.. । বিজিতাই হয়তো মোৰ ফালেই চাই আছে । মই ভয়ে ভয়ে চকু মেলিলো । চকু মুদিলেই যেন এন্ধাৰবোৰে হেচা মাৰি ধৰিব । আসঃ । লাইটৰ উজ্জ্বল পোহৰে চকুত চাট মাৰি ধৰিলে মোৰ । চৌপাশে মাথো ধূসৰ , এক অশান্ত পৰিবেশ ।

: কি দেখিছিলা ?
: নাই , একো নাই ।

কিছু ছেকেণ্ড নীৰৱতা । হয়তো কিছু মাইক্ৰ ছেকেণ্ড । বিজিতাই মোৰ ফালেই চাই আছে । হয়তো মোৰ মানসিক অৱস্থাটো বুজি পাইছে , হয়তো বুজিবলৈ চেষ্টা কৰিছে ।

: বাসৱ , যোৱা সপ্তাহ কেনে গ'ল ?
: ভেৰী বোৰিং
: বোৰিং ? হোৱাই ?
: নাজানো । বৰ নিসংগ এই জীৱন । একোকে ভাল নালাগে ।
: বাসৱ । বিজিতাৰ মাতত মৰমৰ অনুনয়, দাবী । মই তোমাক কি কৈছিলো বাৰু । ডুই ইউ ৰিমেমবাৰ আৱাৰ লাষ্ট চেচন ?

লাষ্ট চেচন ? নাই নাই, মনত আছে । কেনেকৈ পাহৰিম । সিদিনা নীলা শাৰী এখন পিন্ধিছিল তাই । মোৰ চাকৰিৰ প্ৰথম দৰমহাৰে উপহাৰ দিছিলো তাইক শাৰীখন । নতুনকৈ চাকৰিত জইন কৰিছাহে , ইমান দাবী গিফ্ট কিয় দিব লাগে । শাৰীখন দুহাতেৰে লৈ তাই কৈছিল । এতিয়াহে দিছো , বিয়াৰ পিছত চৱ কেনচেল । মই কৈছিলোঁ । যাহঃ বুকুত ঠেলা মাৰি হাঁহি উঠিছিল তাই । মই আলফুলে সাৱটি লৈছিলো তাইক বুকুৰ মাজত । সেইখন শাৰীয়েই পিন্ধিছিল সিদিনা , নীলা শাৰীখন । সিদিনা ঘৰৰ সকলো বহুত সুখী আছিল । মা.. দেউতা ... আৰু তাই ...। তাইৰ ওঁঠত লাগি আছিল প্ৰাপ্তিৰ হাঁহি । সিদিনা সকলো সুখী আছিল , অথচ সুখী হ'ব পৰা নাছিলো মই ।
-মই আজি বহুত সুখী জানা । ৰাতি বিচনাত শুৱাৰ সময়ত মোক সাৱটি আকুলতাৰে কৈছিল তাই । তাইৰ উদৰত লগাই দিছিল মোৰ হাত । মই জড় পদাৰ্থৰ দৰেই পৰি ৰৈছিলো , সংকুচিত হৈ আহিছিল মোৰ দুহাতত । চকুত ভাঁহি ৰৈছিল মই কাহানিও দেউতাক হ'ব নোৱাৰাৰ মেডিকেল ৰিপোৰ্ট ।

: বাসৱ , কি ভাৱিছা ?
: নাথিং । কিমান সময় তেনেকৈ আছিলো নাজানো । বিজিতাই মোৰ ফালে চাই আছে । তীক্ষ্ন চকু, তাতোকৈ তীক্ষ্ন চাৱনি । মই বেৰৰ পিনে চকু ঘুৰালো । বেৰখন বগা, অথচ প্ৰতিটো ৰঙ ধূসৰ হৈ ধৰা দিছে মোৰ চকুৰ আগত ।

: কি ভাৱিছা বাসৱ । বিজিতাই পুনৰ সুধিলে ।

: নাই , একো ভৱা নাই । ফিল কৰিছো ।

: কি ?

: দুখ , যন্ত্ৰণা , নিসংগতা , মোৰ ভুল, দোষ..

: দোষ ??

মই বিজিতাৰ ফালে চালোঁ । তাইৰ চকুত উদ্বিগ্নতা । ব্যগ্ৰ হৈ উৎকণ্ঠিত বিজিতা । এটা অস্থিৰতাই ঘেৰি ৰাখিছে মোক । মই বিজিতাৰ চকুৰ পৰা চকু আতৰাই আনিলোঁ । মোৰ ভয় লাগে বিজিতাৰ চকু । সেই একেই পিতবৰণীয়া । এই যেন দুচকুৰে আৰ্তনাদ কৰি চিঞৰি উঠিব । মোৰ বৰ ভয় লাগে , পোহৰক,এন্ধাৰক, মোক. সকলোবোৰক ।

: কি দোষ বাসৱ । বিজিতাই পুনৰ এবাৰ সুধিলে ।

: দেট ৱাজ নট এন এক্সিডেন্ট । মই জানিবুজিয়েই মেঘাৰ গাড়ীৰ ব্ৰেক...।
ডক্টৰ...
০০০০০০
ডক্টৰ...
কিছু ছেকেণ্ড নীৰৱতা । দুৱাৰত আকৌ এবাৰ টোকৰ পৰিল ।
: নেক্সট পেচেন্ট ইজ ৰেডী ডক্টৰ ।
বাহিৰত কোনোবা এগাৰকী নাৰ্চ ।

: লেট হিম ইন টু মিনিট ।

মই বিচনাখনৰ পৰা উঠি বহিলো । সম্মুখৰ চকীখনলৈ চালো । তাত কোনো নাই । বিচনাখনৰ পৰা উঠি চকীখন চুই চালো । চকীখন সেমেকি আছে , চকীখন নীলা , শাৰীখনো নীলাই আছিল । এটা শূন্যতাই মোক চুই গ'ল নিষ্ঠুৰ ভাৱে।

©পাৰ্থ

'প্ৰকাশ' আলোচনীৰ কবিতাৰ সমালোচনা আলোচক- পাৰবীন চুলতানা(পৰী পাৰবীন), সদস্য, আখৰুৱা

চানেকি শিতান : ডিচেম্বৰ, ২০১৬
'প্ৰকাশ' আলোচনীৰ কবিতাৰ সমালোচনা
আলোচক- পাৰবীন চুলতানা(পৰী পাৰবীন), সদস্য, আখৰুৱা
০০০০০০০

আগকথা:
'আখৰুৱা'ৰ ব্যৱস্থাপনা সমিতিৰ ফালৰ পৰা ন-শিকাৰু (কবি বুলি এতিয়াও নিজকে ভাবিব পৰা হোৱাগৈ নাই) পৰী পাৰবীনৰ কান্ধত এটা গধুৰ দায়িত্ব জাপি দিয়া হ’ল। কবিতাৰ উৎকৰ্ষ সাধনৰ অৰ্থে লোৱা এই প্ৰচেষ্টাক প্ৰশংসা নকৰি নোৱাৰি যদিও মনতে এক শংকাবোধ… পাৰিম জানো? হয়তো অলপ আত্মবিশ্বাসৰ অভাৱ। অলপ চৰ্চা কৰিলে পৰা যাব বুলি নিজকে সান্ত্বনা দিয়া হ’ল যদিও ইটো-সিটো এৰাব নোৱাৰা ব্যস্ততাৰ মাজত সোমাই কৰৱী ডেকা হাজৰিকাৰ কবিতাৰ ‘ৰূপছায়া’ৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ড০ পূৰ্ণ ভট্টাচাৰ্যৰ ‘আধুনিক অসমীয়া কবিতা’লৈকে গোটেইকেইখন সংগৃহীত কিতাপ চেল্ফত মুখ থেকেচা খাই পৰি থাকিল। অৱশেষত আহিল নিৰ্ধাৰিত সময়। সময়ৰ অভিধানত ক্ষমা শব্দটো নাই, সেয়ে কেঁচেলুৱা চিন্তাশক্তিৰে এই অভাগিনীয়ে কলমটো হাতত তুলি ল’লোঁ। ভুল হ’লে ক্ষমা প্ৰাৰ্থনীয়।

নিৰ্বাচিত কবিতা: কবি ৰফিকুল হোছেইন ডাঙৰীয়াৰ ‘কাউৰী পিয়াহ’ (পৃষ্ঠা নং ৪৬, প্ৰকাশ, ডিচেম্বৰ, ২০১৬)
ৰফিকুল হোছেইন ডাঙৰীয়াৰ দৰে প্ৰতিষ্ঠিত কবিৰ কবিতা আলোচনা কৰিবলৈ সুযোগ পাই নিজকে ধন্য মানিছোঁ। ‘কাউৰী পিয়াহ’ কবিতাটোৱে কেবাটিও সামাজিক পৰিঘটনা আঙুলিয়াই দিছে। সেয়ে বেছিপৰ পাঠকৰ ধৈৰ্যপৰীক্ষা নলৈ কবিতাটো হুবহু তুলি দিয়া হ'ল।

কাউৰী পিয়াহ

নাভাবিব এয়া সাধুকথাৰ সেই কাউৰীটোৰ সাধু

এদিন হ’ল কি,
সাউতকৈ উৰি আহি ক’ৰবাৰ পৰা
কাউৰী এটা পৰিলেহি
পৰিত্যক্ত কলহ এটাৰ কলহ-কাণত
জুমি চাই দেখে- হায়!
তলিতহে আছে মাথোন এচলুমান পানী
কি কৰা যায়!

পলকতে চকু গ’ল
কাষৰতে পৰি থকা
শিলগুটিৰ টুকুৰাবোৰলৈ
বাঃ! আৰু কোনে পায়
ঠোঁটৰ চেপত শিল
কলহ-তলিত খুটুং-খাটাং
ক্ৰ্মশঃ উঠি আহিল
কলহ গৰ্ভৰ পানী কলহ মুখলৈ

মুঠতে পিয়াহ পূৰণৰ যুদ্ধ
এতিয়া কথা হ’ল
এয়া কাৰ ডিঙিৰ কাতৰ পিয়াহ
কাউৰীটোৰ ?
নে খৰাং ভূমিত জঁই পৰি থকা
ভোকাতুৰ মানুহ
জঁকাময় বৃক্ষৰ
নে প্ৰেম ধূলিয়ৰি ভূমিত
পাখিসৰা প্ৰেমৰ!
শক্তি দখলৰ ধৰ্ম যুদ্ধতো
থাকে ৰক্তপায়ী পিয়াহ
নে দেহতকৈ মিঠা আৰু একো নাই বুলি
সুনীলদাই ভবাৰ দৰে
কোনো পৰকীয়া প্ৰেমৰ পিয়াহ?

কাউৰীটোকে সোধক!

যিহেতু সি সেই সাধুকথাটোৰ
সাধু-সৎ কাউৰীটো নহয়!

(বিঃদ্ৰঃ সুনীল দা অৰ্থাৎ প্ৰসিদ্ধ কথাশিল্পী সুনীল গংগোপাধ্যায় ।)

উৎস নোহোৱা সাধুকথাবোৰ প্ৰধানতঃ নীতিশিক্ষাৰ বাৰ্তাবাহক, যিবোৰ মানুহৰ মুখে মুখে কোন কাহানিবাৰেপৰা চলি আহিছে। বুধিয়ক কাউৰীৰ সাধুটোও তেনে এক প্ৰচলিত সাধু, যিয়ে আমাক যিকোনো প্ৰতিকূল পৰিস্থিতিকো বুদ্ধিৰে জিনিবলৈ শিকায়।এচলুমান পানী থকা কলহটো কাষতে পৰি থকা শিলগুটিৰ টুকৰাবোৰেৰে ভৰাই তৃষ্ণাতুৰ কাউৰীজনীয়ে ঠোঁটেৰে ঢুকি পোৱা কৰি লৈছিল। পিয়াহত আতুৰ কাউৰীজনীৰ সেয়া আছিল পিয়াহ নিবাৰণৰ পৰম কৌশল।
কবিতাটোত কাউৰীজনী আৰু তাইৰ পিয়াহক প্ৰতীকৰূপে দেখুওৱা হৈছে। তৃতীয় আৰু চতুৰ্থ স্তৱকত সেই প্ৰতীকীধৰ্মৰ প্ৰমাণ পোৱা যায়।
পিয়াহ পূৰণৰ যুদ্ধ চাৰিওফালে। এতিয়া কথা হ’ল কাৰ ডিঙিৰ কাতৰ পিয়াহত আকুল এই পৃথিৱী, কবিয়ে প্ৰশ্ন কৰিছে।

এয়া কাৰ ডিঙিৰ কাতৰ পিয়াহ
কাউৰীটোৰ?
নে খৰাং ভূমিত জঁই পৰি থকা
ভোকাতুৰ মানুহ
জঁকাময় বৃক্ষৰ
নে প্ৰেম ধূলিয়ৰি ভূমিত
পাখিসৰা প্ৰেমৰ!

‘কাউৰী’ নামৰ প্ৰতীকটোৰ সূচকডালে এদল ভোকাতুৰ মানুহক ইংগিত কৰিছে। ভোকৰ ভাতসাজ মোকলাবলৈকো সক্ষম নোহোৱা দৰিদ্ৰ কৃষকশ্ৰেণীৰ আতুৰতাক কাউৰীজনীৰ তৃষ্ণাতুৰ অৱস্থাৰ লগত ৰিজাব পাৰি। খৰাঙে দহা কৃষিভূমিত জঁই পৰে হেঁপাহৰ কঠিয়া। সেউজীয়া আস্থাবোৰ হেৰাই যায়। ভোকত পেটত গামোচা বান্ধি লোৱা কৃষকে কিন্তু বিচাৰি নাপায় সাধুকথাৰ বুধিয়ক কাউৰীজনীৰ ভোকৰূপী পিয়াহ নিবাৰণৰ কৌশল।
খৰাং ভূমিৰ ৰস-জীপ নোহোৱা বৃক্ষজোপাৰ দৰে নিষ্প্ৰাণ আজিৰ পৃথিৱী। এটুপি সঞ্জীৱনী ৰসৰ বাবে ব্যাকুল হৈ পৰা পৃথিৱীখনৰ কাতৰতাৰ উত্তৰ আজিৰ কাউৰীজনীয়ে দিব পৰা নাই।
ডৌকা ভগা চৰাইজনীৰ দৰে চটফটাই ৰৈছে আজিৰ প্ৰেমিকযুগল। বিভিন্ন কাৰণত অস্থিৰ হৈ ধূলিয়ৰি হৈ ৰৈছে প্ৰেমৰ পৱিত্ৰ ভূমি। যি পৱিত্ৰ ভূমি জীপাল কৰি তুলিছিল পানৈ জংকিৰ স্বৰ্গীয় প্ৰেমে, যি পৱিত্ৰ ভূমি জীপাল কৰি তুলিছিল লাইলা-মজনুৰ শাশ্বত প্ৰেমে, সেই ভূমি ধূলিময় হৈছে অবিশ্বাসৰ যুদ্ধত। ক্ষণে ক্ষণে সৰিছে অনাস্থা। সেই অনাস্থাক জিনিবলৈ শিকোৱা নাই বুধিয়ক কাউৰীয়ে।

শক্তি দখলৰ ধৰ্ম যুদ্ধতো
থাকে ৰক্তপায়ী পিয়াহ

ক্ষমতা প্ৰদৰ্শনত বলীয়ান ৰাষ্ট্ৰবাদ। ধৰ্মৰ নামত কুটুমে কুটুমক বধিছে, কুটুমে কুটুমৰ তেজ পান কৰিছে। কি নাম দিয়া যায় এই পিয়াহৰ? কিহেৰে দূৰ হ’ব এই পিয়াহ, এই উত্তৰটোও কাউৰীজনীৰ ওচৰত নাই।

নে দেহতকৈ মিঠা আৰু একো নাই বুলি
সুনীলদাই ভবাৰ দৰে
কোনো পৰকীয়া প্ৰেমৰ পিয়াহ?

সমাজত ৰঘুমলাৰ দৰে বাঢ়িছে দেহজ প্ৰেম। সমান্তৰালভাৱে বাঢ়িছে পৰকীয় প্ৰেম। শৰীৰী প্ৰেমৰ বন্যাত উটি ভাঁহি গৈছে সমাজৰ মূল্যবোধ। ইয়াক ৰোধ কৰাৰ উপায় আছেনে বুলি কবিয়ে প্ৰশ্ন কৰিছে।

'সাতসৰী' আলোচনীৰ কবিতাৰ সমালোচনা আলোচক- পাৰবীন চুলতানা(পৰী পাৰবীন), সদস্য, আখৰুৱা

চানেকি শিতান : ডিচেম্বৰ, ২০১৬
'সাতসৰী' আলোচনীৰ কবিতাৰ সমালোচনা
আলোচক- পাৰবীন চুলতানা(পৰী পাৰবীন), সদস্য, আখৰুৱা
-----------------------------------------------------------------

'সাতসৰী' আলোচনীখনৰ বহুকেইটা বিশিষ্ট কবিতাৰ মাজৰ পৰা বিশিষ্ট কবি, ঔপন্যাসিক জনাৰ্দন গোস্বামীদেৱৰ ‘শলিতা’ কবিতাটোত মোৰ দৃষ্টি ৰৈ গ’ল। হয়তো গোস্বামীদেৱৰ বহুকেইখন কিতাপ, যেনে ৰামধেনু, খিৰিকীমুখৰ ছবি, নীলা তৰাৰ কথা আদিয়ে আগৰেপৰাই মোহাছন্ন কৰি থোৱাৰ বাবেই এই সিদ্ধান্ত লোৱা হ’ল। ‘শলিতা’ কবিতাটোত কবিয়ে মূলতঃ সময়ৰ দুৰ্বাৰ গতিয়েও ম্লান কৰিব নোৱৰা এক জীৱনমুখী অনুভৱৰ কথা কৈছে। মূল কবিতাটো এনেধৰণৰ–

শলিতা
-জনাৰ্দন গোস্বামী

বিছ বছৰ ধৰি জ্বলি থাকিল এডাল মমবাতি
পুৰণি কাঠৰ ছোফাত বহি থাকিল সময় আৰু সংশয়,
ঘন উশাহত কঁপি কঁপি সেই শিখাই গুণগুণালে এটি সুৰ।
তাৰ পাছত?
আশাই শুহি নিলে আমাৰ বুকুৰ শিহা
তথাপি শেষ নহ’ল পৃথিৱীৰ পিয়াহ।
কিমান পাহাৰ খহি গ’ল
কত ঠিকনা হেৰাই গ’ল
অকঁৰা মৈত উঠি ৰৈ থাকিল ধ্ৰুৱতৰা।

বিছ বছৰ ধৰি বাজি থাকিল সেই একেটি মিঠা সুৰ
কোনোবা গুহাত শুই থাকিল ৰিপ ভান উইংকল
বহল ডিঙিৰ এটা বেঙুনীয়া ফ্ৰকত পৰি ৰ’ল এটি পখিলা।
দুৱাৰমুখত মৰহি গ’ল হাজাৰ আমপাতৰ মালা,
গাৰু তিয়াই পাৰ হ’ল অন্তহীন সপোন
কোঠাৰ একোণত ভাহিল এডাল ধূপৰ সুবাস।

হঠাৎ ধ্ৰুৱতৰা খহি পৰি হ’ল এটি দুৰন্ত বেগী ঘোঁৰা,
একাবেকাঁ বাটেৰে পিছ পৰিল কত অৰণ্য
ইটৌৰ পিছত সিটোকৈ পাৰ হ’ল নগৰৰ চাৰিআলি,
ট্ৰেফিক পইন্টত চৰাই হৈ ৰৈ থাকিল
মৰমৰ সেউজীয়া মেখেলা-চাদৰ।

বিছ বছৰ ধৰি সুগন্ধ বিলালে সেই একেডাল ধূপে।

মই এডাল মম নে এটা সুৰ নে এডাল ধূপ?
জীৱনটো কি এমুঠি শ্লিপিং টেবলেট, এডাল ৰছী নে এখন ছুৰী?

এনেকৈয়ে শেষ হ’ব তিনিকুৰি বছৰৰ চমু ইতিহাস,
হয়তো বাকী থাকিব খুব বেছি বিছটা বছৰ।
----------------------------------------------

কবিতাটোত কবিয়ে স্পষ্টকৈ নক'লেও এটি ব্যক্তি বিশেষৰ কথা যে কৈছে, সেয়া বহু অংশত পৰিস্ফুট হৈছে, দেখোঁ-নেদেখোঁকৈ থকা সেই ছায়ামূৰ্তি কবিৰ যে প্ৰেয়সী সেয়া মাজৰ কাব্যাংশত দেখিবলৈ পোৱা গৈছে৷
প্ৰথমটো স্তৱকত কবিয়ে নিজকে ধ্ৰুৱতৰাৰ স'তে তুলনা কৰি জীৱনৰ এক দীঘলীয়া পৰিক্ৰমাৰ মাজত তিৰবিৰাই থকা তেওঁৰ সম্পৰ্কৰ ইতিহাস সুঁৱৰিছে। সময়ৰ অৱধাৰিত গতিপথত মমবাতিৰ কম্পিত শিখাই পোহৰ বিলোৱাৰ দৰে সেই সম্পৰ্কই তেওঁলৈ নিৰন্তৰ পোহৰ কঢ়িয়াই আহিছে। সংশয়ৰ দোমোজাত আশাবোৰ নিৰাশা হোৱাৰ বাটতো সেই পোহৰে লগ এৰি দিয়া নাই। পৃথিৱীৰ দাবী পূৰাবলৈ যাওঁতে হতাশ হৈছে কবি মাজে সময়ে। সেয়ে আহত কন্ঠেৰে কৈ উঠিছে- "তথাপি শেষ নহ’ল পৃথিৱীৰ পিয়াহ"৷
মান-অভিমানেৰে ভৰা সম্পৰ্কটোত কবিয়ে বহুবাৰ অভিমানৰ পাহাৰ খহাই পেলাইছে। প্ৰেমিকাৰ ঠিকনা হেৰাই যোৱাৰ পাছতো কবি বিচলিত হোৱা নাই, সেয়ে ধ্ৰুৱতৰাৰূপী সম্পৰ্কটোৱে স্থিতপ্ৰজ্ঞ হৈ পোহৰ বিলাই ৰৈছে।

কিমান পাহাৰ খহি গ’ল
কত ঠিকনা হেৰাই গ’ল
অকঁৰা মৈত উঠি ৰৈ থাকিল ধ্ৰুৱতৰা

দ্বিতীয়টো স্তৱকত কবিয়ে সম্পৰ্কটোৰ পৱিত্ৰতাক এডাল ধূপেৰে ৰিজাইছে। শৈশৱৰ লগৰীৰ মিঠা মাতে কবিৰ কাণত এতিয়াও গুঞ্জন তোলে। ৰিপ্ ভান্ উইংকলৰ দৰে কটোৱা অলস মুহূৰ্তবোৰতো কবিক আনমনা কৰি ৰাখে শৈশৱৰ লগৰীৰ সান্নিধ্যৰ স্মৃতিয়ে, বেঙুনীয়া ফ্ৰক পিন্ধা দিনৰ সেই লগৰী, যি পখিলাৰ দৰে কবিৰ কাষে কাষে দেও দি ফুৰিছিল।

বিছ বছৰ ধৰি বাজি থাকিল সেই একেটি মিঠা সুৰ
কোনোবা গুহাত শুই থাকিল ৰিপ্ ভান্ উইংকল
বহল ডিঙিৰ এটা বেঙুনীয়া ফ্ৰকত পৰি ৰ’ল এটি পখিলা

আমপাতৰ মালাডালক আমাৰ সমাজত এক মাংগলিক ভাবাৰ্থত লোৱা হয়। তেনে মাংগলিক সিদ্ধিৰপৰা দূৰৈত অৱস্থান কৰিবলগা হোৱাত কাতৰ হৈ কবিয়ে তেওঁৰ অন্তহীন সপোনবোৰ পূৰাব নোৱাৰি উচুপি উঠিছে। ইমানৰ মাজতো তেওঁৰ স্মৃতিৰ মণিকোঠা আমোলমোলাই আছে সেই প্ৰাচীন সম্পৰ্কৰ সুবাসে। সেয়ে লিখিছে তেওঁ-

দুৱাৰমুখত মৰহি গ’ল হাজাৰ আমপাতৰ মালা,
গাৰু তিয়াই পাৰ হ’ল অন্তহীন সপোন
কোঠাৰ একোণত ভাহিল এডাল ধূপৰ সুবাস

ধ্ৰুৱতৰাৰ দৰে স্থিৰ হৈ ৰোৱা কবি হঠাতে অস্থিৰ হৈ পৰিল। উৰন্ত ঘোঁৰাৰ দৰে অৰণ্যৰ একাবেঁকা পথত গতি ল’লে, ইখনৰ পাছত সিখন চহৰ ভ্ৰমিলে। সেউজীয়া মেখেলা চাদৰ পৰিহিতা কৈশোৰৰ সেই প্ৰেয়সীৰ স্মৃতি তেতিয়াও কবিৰ বহেমিয়ান জীৱন শৈলীত দিশনিৰ্ণায়ক হৈ ৰৈছে৷ কবিৰ ভাষাত-

হঠাৎ ধ্ৰুৱতৰা খহি পৰি হ’ল এটি দুৰন্ত বেগী ঘোঁৰা,
একাবেকাঁ বাটেৰে পিছ পৰিল কত অৰণ্য
ইটোৰ পিছত সিটোকৈ পাৰ হ’ল নগৰৰ চাৰিআলি,
ট্ৰেফিক পইন্টত চৰাই হৈ ৰৈ থাকিল
মৰমৰ সেউজীয়া মেখেলা-চাদৰ

কবি কিন্তু থমকি ৰোৱা নাই। নিৰাশাৰ চকুলো টোকা নাই। কোনোবাটো সময়ত আন্ধাৰৰ মাজত পোহৰ বিলাই নতুবা বে-তাল জীৱনত সুৰ-তালৰ সৃষ্টি কৰি অথবা পুতিগন্ধময় বস্তিত এডাল ধূপৰ দৰে সুবাস বিলাইছে। কাৰণ জীৱন অমূল্য। নিৰাশাত ভুগি জীৱনৰ ইতি পেলোৱাতকৈ কাৰোবাৰ আশা হৈ জীৱন কটোৱাৰ পক্ষপাতী তেওঁ। কৈছে সেয়ে-

মই এডাল মম নে এটা সুৰ নে এডাল ধূপ?
জীৱনটো কি এমুঠি শ্লিপিং টেবলেট, এডাল ৰছী নে এখন ছুৰী?

শেষৰ স্তৱকটোত যেন কবিৰ আছিল এক আত্ম-উপলব্ধি, জীৱন-বীক্ষা। কবিৰ অতীত ইতিহাস আৰু জীৱনৰ বাকী থকা সময়ৰ আশাৰ এক কাব্যময় প্ৰকাশ।
*******************

পলাশ কুমাৰ নাথৰ 'আপুনি দুৰ্ভগীয়া নহয়' শীৰ্ষক কাব্যগ্ৰন্থৰ চমু পৰ্যালোচনা-

পুনৰীক্ষণ শিতান :
কাব্যগ্ৰন্থৰ চমু পৰ্যালোচনা : আলোচক- বিচিত্ৰ কুমাৰ মেধি
_________________________________________
পুনৰীক্ষণ শিতানৰ ব্যৱস্থাপকৰ দুআষাৰ:

পুনৰীক্ষণ শিতানত পোন প্ৰথম বাৰৰ বাবে গোটৰ সদস্য, কবিৰ কাব্যগ্ৰন্থৰ চমু পৰ্যালোচনা গোটৰ সদস্য পৰ্যলোচকৰ জৰিয়তে আগবঢ়াবলৈ লৈছো। এই প্ৰক্ৰিয়াত ভৱিষ্যতে গোটৰ অন্য সদস্য, কবিৰ কাব্যগ্ৰন্থৰ চমু পৰ্যালোচনা আগবঢ়াবলৈ আমি প্ৰয়াস কৰিম। সেয়ে এই প্ৰয়াসলৈ মাননীয় সদস্যসকলৰ সহযোগিতা কামনা কৰিলোঁ।
এই প্ৰথমটো প্ৰয়াসত বিচিত্ৰ কুমাৰ মেধিয়ে যুগুতোৱা আখৰুৱা গোটৰ সদস্য, কবি পলাশ কুমাৰ নাথৰ 'আপুনি দুৰ্ভগীয়া নহয়' শীৰ্ষক কাব্যগ্ৰন্থৰ চমু পৰ্যালোচনা আগবঢ়োৱা হ'ল।
ধন্যবাদ,
মনোহৰ দত্ত
ব্যৱস্থাপক, পুনৰীক্ষণ শিতান।
আখৰুৱা : literati গোট।
১৬ মে', ২০১৬
_________________________________________________

পলাশ কুমাৰ নাথৰ 'আপুনি দুৰ্ভগীয়া নহয়' শীৰ্ষক কাব্যগ্ৰন্থৰ চমু পৰ্যালোচনা-

কবিতাৰ তাত্ত্বিক কথাবোৰ নজনাকৈ কবিতাৰ পৰ্যালোচনা বা সমালোচনা কৰিবলৈ প্ৰয়াস কৰাটো শিশু এটিয়ে থিয় -দঙা দিব পৰা নৌ-হওঁতেই দৌৰিব বিচৰাৰ দৰে কথা। কিন্তু বহুতৰ দৰে ময়ো কোনো কোনো সময়ত কিছুমান দুঃসাহস কৰি ভাল পাওঁ। তেনে এক দুঃসাহস আজি কৰিব খুজিছোঁ…। কথাটো চিধাকৈ কওঁ, উদীয়মান কবি পলাশ কুমাৰ নাথৰ 'আপুনি দুৰ্ভগীয়া নহয়' শীৰ্ষক সদ্য প্ৰকাশিত কাব্য গ্ৰন্থখনৰ চমু পৰ্যালোচনা এটি আগবঢ়ালোঁ। আমাৰ এই ক্ষুদ্ৰ প্ৰয়াসত কিবা বিসংগতি দেখা পালে সুধী সমাজে আঙুলিয়াই দি আমাক কৃতাৰ্থ কৰে যেন। আপোনালোকৰ মতামতে কবি আৰু পৰ্যালোচকক নিশ্চিতভাৱে উপকৃত আৰু উৎসাহিত কৰিব।

কবিতাক নিৰ্দিষ্ট সংজ্ঞাৰে কোনেও বান্ধিব নোৱাৰে। আচলতে কবিতা নিজেই নিজৰ সংজ্ঞা। ছেইন্ট আগাষ্টানে কোনো এক প্ৰসংগত কৈছিল, 'যাৰ বিষয়ে নুসুধিলে বহুত কিবাকিবি ক'ব পাৰি; কিন্তু সুধিলে একো ক'ব নোৱাৰি, সেয়ে কবিতা।'

এক প্ৰকাৰ ক'ব গ'লে কবিতা অলংকৃত শব্দশিল্প। কবিৰ নিৰ্বাচিত আৰু নিমজ শব্দেৰে নিৰ্মাণ কৰা কবিতাৰ উৎস হ'ল হৃদয়। হৃদয়ানুভূতিৰ জৰিয়তে বিবেকক জগাই তুলি কবিতাই গঢ়ি তোলে হৃদয়ৰ পৰা হৃদয়লৈ একো একোখন সাঁকো। সেয়েহে হয়তো কবিতাই মানুহৰ হৃদয় জোকাৰি যায়, দুচকু পোহৰায়, আত্মাৰ কথা কয়।

দৰঙ জিলাৰ অন্তৰ্গত ছিপাঝাৰৰ মুষ্টিমেয় সংখ্যক নিষ্ঠাবান আৰু প্ৰতিভাসম্পন্ন তৰুণ কবি দলৰ এজন হৈছে 'পথাৰৰ কবি' হিচাপে পৰিচিত উদীয়মান কবি পলাশ কুমাৰ নাথ।

এইগৰাকী প্ৰতিশ্ৰুতিসম্পন্ন কবিৰ সদ্য প্ৰকাশিত কাব্য সংকলন 'আপুনি দুৰ্ভগীয়া নহয়'ত সন্নিৱিষ্ট কবিতাসমূহত স্বচ্ছ চিন্তা আৰু সু-সংহত ভাষাৰ সমন্বয় ঘটা পৰিলক্ষিত হৈছে। প্ৰসংগক্ৰমে এই কথাও উনুকিয়াব পাৰি যে, কবিয়ে অতি সহজ-সৰলভাবে আত্মকথন ভংগীত প্ৰায়বোৰ কবিতাত নিজৰ সঁচা উপলব্ধি অনন্য ৰূপত ব্যক্ত কৰিছে।

লক্ষ্যণীয় কথাটো হ'ল কবি পলাশ কুমাৰ নাথৰ প্ৰায়বোৰ কবিতাত ভাষাৰ লালিত্য আৰু শব্দৰ ব্যঞ্জনা সুন্দৰ ৰূপত প্ৰকাশ পাইছে। তাৰ উপৰি কবিয়ে দুই-এটা কবিতাত উপযুক্ত প্ৰতীক আৰু চিত্ৰকল্পৰ সমাহাৰ ঘটাই প্ৰকাশিতব্য বিষয়বস্তুক অধিক মনোগ্ৰাহী কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে।
উল্লেখযোগ্য যে, গ্ৰাম্য জীৱনৰ নানান ছবি কবিয়ে অতি সুন্দৰভাৱে অংকন কৰিছে তেওঁৰ কেবাটাও কবিতাত। সহজ-সৰল গ্ৰাম্য জীৱনলৈ স্মৃতিবিভোৰ ( নষ্টালজিক) দৃষ্টি নিক্ষেপেৰে কবিগৰাকীয়ে গ্ৰাম্য জীৱনৰ কেতবোৰ অভিনৱ ভাৱানুষংগেৰে কাব্য নিৰ্মাণ কৰিছে। চিৰ পৰিচিত গ্ৰাম্য সমাজখনত কবিয়ে লগ পোৱা বিভিন্ন শব্দ, ঘ্ৰাণ, দৃশ্য আদিৰ লগত সংপৃক্ত হোৱা আৱেগ, অনুভূতি আৰু চিন্তাক কবিগৰাকীয়ে 'আপুনি দুৰ্ভগীয়া নহয়' কবিতা সংকলনখনত বিভিন্ন ধৰণৰ সম্পৰীক্ষাৰে শাব্দিক নিৰ্মাণলৈ পৰ্যবসিত কৰিছে।

মাটিৰ গোন্ধ লাগি থকা সেউজীয়া পৰিৱেশক অন্তৰেৰে ভাল পাব জনা কবি পলাশ কুমাৰ নাথৰ দুচকুত যেন প্ৰতিনিয়ত বিভিন্ন ক্ৰিয়া-প্ৰতিক্ৰিয়াই খেল খেলে। মনকৰিবলগীয়া যে, কেতিয়াবা সেই খেল হৈ পৰে বাংময় আৰু কেতিয়াবা পাৰ্থিৱ। সংকলনখনৰ প্ৰথমটো কবিতা 'আপুনি দুৰ্ভগীয়া নহয়' এটা উৎকৃষ্ট মানৰ কবিতা। কবিতাটোৰ শিৰোনামৰ শব্দকেইটাই পাঠকৰ দৃষ্টি যে অতি সহজে আকৰ্ষণ কৰিব তাত অকণো সন্দেহ নাই। সংশ্লিষ্ট কবিতাটোৰ শেষত কবিয়ে আকুলতাৰে কৈছে , …'দুৰ্ভগীয়া সেইজন, যিজন হৃদয়ৰ পৰা ভাল নহয়।' পাঠকৰ হৃদয়ক গভীৰভাৱে স্পৰ্শ কৰা উল্লিখিত কথাখিনিৰ মাজত বিচাৰি পোৱা যায় আশাবাদৰ এক ঘন জাল। ভিন্ন অভিজ্ঞতা আৰু জীৱন জিজ্ঞাসাই কবিক যি সত্য আৰু বাস্তৱৰ সৈতে ঠিয় কৰাইছে, তাৰ পৰাই তেওঁ মানুহক এক উন্নত ভাৱনাৰ সন্ধান দিবলৈ অহৰহ চেষ্টা কৰা যেন ধাৰণা হয়।

কবি পলাশ কুমাৰ নাথৰ কবিতাসমূহক স্মৃতিয়ে বাৰুকৈয়ে আমনি কৰে যেন অনুভৱ হয়। তেওঁ যেন স্মৃতিৰ জোলোঙাৰ পৰা আলফুলকৈ বুটলি আনে শৈশৱ, কৈশোৰ আৰু যৌৱন। সেয়েহে হয়তো কবিয়ে 'সেউজীয়া হেঁপাহ' কবিতাত অকপটে স্বীকাৰ কৰিছে, … 'উদং পথাৰখন পাৰ হৈ/ কিজানি তেওঁ ৰৈ আছিল/ কি শিহৰণ, নাজানো কি ভাৱে/ বেৰি ৰাখিছিল মোক/ বা দি উৰি যায় হাড়গিলাৰ ছাঁ/ নীৰৱে সৰে মূধচত/ টোকোৰা চৰাইৰ বাহ।'

সংকলনখনৰ এটা অতি মৰ্মস্পৰ্শী কবিতা হ'ল 'দেউতা' । আলোচ্য কবিতাটোত কবিয়ে হৃদয়স্পৰ্শী ভাষাত দেউতাকৰ স্মৃতি ৰোমন্থন কৰি কৈছে,… 'কোনো দুখেই মোক আৰু ইয়াতকৈ দুখী কৰিব নোৱাৰে/ কোনো ধুমুহাই আৰু মোক বিচলিত কৰিব নোৱাৰে/ তোমাৰ অবিহনে/ দেউতা, তোমাৰ অবিহনে/ আনন্দৰ সকলো উৎসৱ অৰ্থহীন মোৰ বাবে…।' উল্লিখিত স্তৱকটোৱে নিশ্চিতভাবে প্ৰতিজন পাঠকক নিভৃতভাবে স্পৰ্শ কৰি যাব।

সন্দেহ নাই, পলাশ কুমাৰ নাথৰ প্ৰায়বোৰ কবিতাত গ্ৰাম্য চহা জীৱনৰ সমাজখনৰ প্ৰত্যক্ষ প্ৰভাৱ পৰিলক্ষিত হয়। সেয়েহে হয়তো সেউজীয়া পথাৰৰ চিনাকি বোকা-পানীৰ গোন্ধ পলাশৰ বহু কেইটা কবিতাত স্পষ্ট ৰূপত দেখা যায়।

'ৰিং এটা মাৰিলেই' , 'পথাৰৰ গীত' , 'শাওণ' , 'বগলীৰ চাদৰ' , আদি কবিতাত প্ৰকৃতিয়ে এক নিগাজি স্থান লাভ কৰিছে। উল্লিখিত কবিতা কেইটাত প্ৰকৃতি, চহা লোক- জীৱনৰ প্ৰতিকৃতি, সজল স্মৃতি ৰোমন্থন আদি সততে লক্ষ্য কৰা যায়।

কবিৰ 'ভটিয়নী গীত' এটা মননশীল কবিতা য'ত কবিয়ে জীৱনটোক অনন্য ৰূপত চাবলৈ প্ৰয়াস কৰিছে।

পলাশ কুমাৰ নাথৰ কাব্য গ্ৰন্থখনৰ আটাইতকৈ চুটি কবিতা 'বুকুত এটি শিল' কবিতাটোত কবিৰ কাব্যিক আংগিকৰ যথোপযুক্ত প্ৰয়োগ লক্ষ্য কৰা যায়।

প্ৰেম-ভালপোৱাৰ প্ৰতি কবিৰ ধাৰণা সুকীয়া। 'ভালপোৱা' কবিতাটোত কবিয়ে কৈছে,… 'মোৰ চৌদিশে/ অজস্ৰ মৰমৰ কিশলয়/ কাক কওঁ, কাক থওঁ/ যেন সকলো / মন ফাগুনৰ বলয়।'

আনহাতে 'কজলা ৰাতিৰ প্ৰেম' , 'বুকুৰ পদ্য' , 'সৰাফুলৰ সুগন্ধ বুটলি' , 'শেষ ইচ্ছা' , 'মূক-বধিৰ কথাবোৰ' আদি কবিতাত আনুভূতিক উপলব্ধিৰ বাস্তৱ প্ৰকাশ দেখিবলৈ পোৱা যায়। অৱশ্যে ইয়াত অপ্ৰয়োজনীয় আৱেগ বা উচ্ছাসৰ স্থান নাই।

প্ৰসংগক্ৰমে উল্লেখ কৰিব পাৰি যে বহুতো নবীন কবিৰ দৰে পলাশে তেওঁৰ কবিতাসমূহত দুৰ্বোধ্যতাৰ অনুশীলন কৰা নাই। তদুপৰি তেওঁৰ কবিতাত মেদবহুলতাও নাই। অৱশ্যে ক'ব লাগিব পলাশ কুমাৰ নাথ কিছু পৰিমাণে ভাৱ বিলাসী কবি। দুই-এটা কবিতাত কবিয়ে ভাৱৰ সোঁতত উটি গৈ বাস্তৱৰ পৰা দূৰত অৱস্থান কৰিছে যেন ধাৰণা হয়। আনহাতে বেছিভাগ কবিতাত কবিয়ে সচেতনভাৱে বাস্তৱৰ আশে-পাশে অৱস্থান কৰাহে পৰিলক্ষিত হৈছে।

জীৱন আৰু জগতক ভাল পাবলৈ ব্যাকুল হোৱা কবি পলাশ কুমাৰ নাথে 'আপুনি দুৰ্ভগীয়া নহয়' কবিতাপুথিখনত তেওঁৰ মনৰ সুচিন্তিত ভাৱ, চিন্তা আৰু ভাষাৰ সুষম মিশ্ৰণ ঘটাই কবিতাসমূহক সাৰুৱা কৰি তুলিছে। সহজ-সৰল ভাষাৰ আধাৰত জীৱন সত্যৰ নিৰ্মোহ বিশ্লেষণ কৰাত কবিগৰাকী বহু পৰিমাণে সফল হৈছে বুলি ক'ব লাগিব।

সামৰণিত ক'ব পাৰি পলাশ কুমাৰ নাথৰ 'আপুনি দুৰ্ভগীয়া নহয়' প্ৰথম কাব্য সংকলন হ'লেও কবিতাৰ বিষয়বস্তুত অন্তৰ্নিহিত ভাৱ উপস্থাপন শৈলীৰ অভিনৱত্বই এক সুকীয়া মাত্ৰা দান কৰিছে।

ইতিমধ্যে কেবাটাও ইতিবাচক তথা ব্যতিক্ৰমী পদক্ষেপেৰে ৰাইজৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা অসমৰ আগশাৰীৰ 'হোৱাটছ-এপ' গ্ৰুপ 'উত্তৰ পুৰুষৰ মঞ্চ'ই আটকধুনীয়াকৈ প্ৰকাশ কৰা গ্ৰন্থখনিত বৰ্ণাশুদ্ধি নাই বুলিবই পাৰি।

আশা কৰোঁ কবি পলাশ কুমাৰ নাথে সাৰস্বত সাধনাত ব্ৰতী হৈ ন ন প্ৰকাশেৰে অসমীয়া ভাষা জননীৰ মুখ উজ্বলাবলৈ সক্ষম হ'ব। আন্তৰিকতাৰে আমি কামনা কৰিছোঁ কবিতাই তেওঁৰ জীৱন মহীয়ান কৰক। অসমীয়া সাহিত্য জগতখনত কবি পলাশ কুমাৰ নাথে 'বৰপীৰা' পাৰি বহক। কবিৰ উত্তৰোত্তৰ উন্নতি কামনাৰে--

~ বিচিত্ৰ কুমাৰ মেধি
সদস্য, আখৰুৱা : literati গোট।
১৬ মে' ২০১৬

কাব্যগ্ৰন্থ : মৌচুমী বৰিৰ 'বৰষুণ এজাকলৈ বাট চাই থকাৰ দৰে' আলোচক- বিচিত্ৰ কুমাৰ মেধি

পুনৰীক্ষণ শিতান :কাব্যগ্ৰন্থৰ চমু পৰ্যালোচনা
কাব্যগ্ৰন্থ : মৌচুমী বৰিৰ 'বৰষুণ এজাকলৈ বাট চাই থকাৰ দৰে' 
আলোচক- বিচিত্ৰ কুমাৰ মেধি

পাতনি:

আখৰুৱা গোটৰ সদস্যৰ প্ৰকাশিত কাব্যগ্ৰন্থৰ পৰ্যালোচনা আগবঢ়োৱাৰ প্ৰয়াসেৰে এইবাৰ আখৰুৱাৰ সদস্য মৌচুমী বৰিৰ 'বৰষুণ এজাকলৈ বাট চাই থকাৰ দৰে' শীৰ্ষক কাব্যগ্ৰন্থৰ আলোচনা আগবঢ়োৱা হৈছে। আগলৈও সময়ে সময়ে আখৰুৱাৰ সদস্যৰ কাব্যগ্ৰন্থৰ পৰ্যালোচনা আখৰুৱাত আগবঢ়াবলৈ আমি প্ৰয়াস কৰিম। আমি ভাবোঁ যে- এই প্ৰচেষ্টাই আমাক সামগ্ৰিকভাবে উপকৃত কৰিব। এইখিনিতে আখৰুৱাৰ আগ্ৰহী সদস্য কবিয়ে তেখেতৰ কাব্যগ্ৰন্থৰ আলোচনা এই শিতানত প্ৰকাশ কৰিব বিচাৰিলে, আখৰুৱাৰ প্ৰশাসকবৃন্দৰ সৈয়ে যোগাযোগ কৰিবলৈ আহ্বান জনালোঁ।

উল্লেখ্য যে 'পুনৰীক্ষণ' শিতানত ইতিমধ্যে গোটৰ সদস্য, কবি পলাশ কুমাৰ নাথৰ 'আপুনি দুৰ্ভগীয়া নহয়' শীৰ্ষক কবিতাপুথিখনৰ বিচিত্ৰ কুমাৰ মেধিয়ে আগবঢ়োৱা এটি চমু পৰ্যালোচনা মে', ২০১৬ত প্ৰকাশ কৰা হৈছে। আমি আশা ৰাখিছো, এইটো পৰ্যলোচনালৈ মাননীয় সদস্যসকলৰ সঁহাৰি পাম।

ধন্যবাদ।
মনোহৰ দত্ত
গীতালি বৰপাত্ৰগোহাঁই
ব্যৱস্থাপকবৃন্দ, পুনৰীক্ষণ শিতান।
আখৰুৱা : literati গোট।
৬ আগষ্ট, ২০১৬
____________________________________________

আখৰুৱা গোটৰ সদস্য মৌচুমী বৰিৰ 'বৰষুণ এজাকলৈ বাট চাই থকাৰ দৰে' কাব্যগ্ৰন্থৰ পৰ্যালোচনা আগবঢ়াবলৈ লৈছো।

সাহিত্যৰ সকলোবোৰ শাখাৰ ভিতৰত কবিতাই প্ৰাচীন। তমসা নদীৰ পাৰৰ পুণ্য তপোবনত মৈথুনৰতা ক্ৰৌঞ্চ পক্ষীহালৰ এটাক নিষ্ঠুৰ ব্যাধে হত্যা কৰা দেখি ঋষি বাল্মীকিৰ অন্তৰত অনুভূত শোকৰ খলকনি, পৰ্বত বাগৰি অহা নৈৰ দৰে স্বতঃস্ফূৰ্তভাৱে ওলাই আহিছিল সেই অমৰ শ্লোকঃ

"মা নিষাদ প্ৰতিষ্ঠাং ত্বমগমঃ শাশ্বতী সমাঃ।
যৎ ক্ৰৌঞ্চমিথুনাদেকমঅৱধীঃ কামমোহিতম্ ।।"

এয়াই আছিল ভাৰতৰ প্ৰথম কবিতা। উল্লেখযোগ্য যে ইয়াৰ পৰাই সৃষ্টি হৈছিল আদি কাব্য 'ৰামায়ণ'।

কবিতা মূলত এক শিল্প।কবিতা শব্দৰে নিৰ্মিত ভাষাৰ শিল্প। কবিতা কবিৰ ভাৱ-বিলাসৰ শব্দময় প্ৰকাশ। অৱশ্যে কবিতা বাস্তৱৰ অবিকল প্ৰতিকৃতি নহয়। ই বাস্তৱৰ এক নন্দনতাত্ত্বিক ৰূপায়ণহে।
সাধাৰণতে কথ্য ভাষাত 'ভাৱ'ৰ বিনিময় ঘটে। আনহাতে কবিতাৰ ভাষাত 'ভাৱ' আৰু 'ৰস' - দুয়োটাই উপলব্ধ হয়। স্মৰ্তব্য যে আজিৰ আধুনিক কবিতা পূৰ্বৰ ৰোমাণ্টিক ধাৰাৰ পৰা বহু পৰিমাণে ফালৰি কাটি আহি স্ব-মহিমাৰে মহিমামণ্ডিত। সময় সলনি হোৱাৰ লগে লগে সলনি হৈছে ভাৱ, ভাষা , বিষয়বস্তু আদি সকলো।

বহুতো বছৰ ধৰি কবিতাৰ নিৰলস সাধনাত ৰত হৈ থকা কবি মৌচুমী বৰিৰ 'বৰষুণ এজাকলৈ বাট চাই থকাৰ দৰে' কাব্য সংকলনখনত অৰ্ধ-শতাধিক কবিতা অন্তৰ্ভুক্ত হৈছে। সংবেদনশীল কবি মৌচুমী বৰিৰ কবিতাত আছে প্ৰেম আৰু জীৱনৰ বিভিন্ন অভিব্যক্তি। সন্দেহ নাই, এই প্ৰেম ভালপোৱা শাশ্বত আৰু অবিনশ্বৰ। প্ৰকৃত প্ৰেমে কুৰুকি কুৰুকি খান্দে মানুহৰ হৃদয়, জুমি চায় বুকুৰ গভীৰতাত কিমানলৈকে প্ৰোথিত হৈ আছে ভালপোৱাৰ শিপা। মনকৰিবলগীয়া কথাটো হ'ল কবিৰ প্ৰতিটো কবিতাত কলাসন্মতভাৱে প্ৰেম-ভালপোৱা আৰু মমত্বৰে অৱগাহন কৰি হৃদয়ানুভূতিৰে উপস্থাপন কৰিছে। কবিতাপুথিখনৰ 'নাম' শীৰ্ষক কবিতাটোত কবিয়ে সুন্দৰ, সুস্থ আৰু আনন্দমুখৰ পৰিৱেশ এটাৰ সৃষ্টি কৰিছে। কবিয়ে কবিতাটোৰ আৰম্ভণিতে কৈছে-

" বহুদিন কবিতা লিখা নাই
বৰষুণ এজাকলৈ বাট চাই থকাৰ দৰে
কবিতা এটালৈ বাট চাই আছিলোঁ…"

বৰষুণ আশাৰ প্ৰতীক। বৰষুণৰ টোপালবোৰে কবিক আৱেগিক কৰি তোলা দেখা যায়। সেয়েহে হয়তো আলোচ্য সংকলনখনৰ কেবাটাও কবিতাত বৰষুণে কবিক উন্মনা কৰা দেখা গৈছে। 'এজাক বৰষুণৰ কথাৰে' কবিতাত কবিয়ে সুন্দৰ কাব্যিক ব্যঞ্জনা প্ৰকাশ কৰিছে। কবিৰ ভাষাত-

"গুড়ি পৰুৱাহেন বৰষুণজাক কোণীয়াকৈ পৰিছিল
সেউজীয়া পাতবোৰ বৰষুণৰ টোপাল পৰি ছন্দোময় হৈছিল
হঠাতে বৰষুণজাক বাঁহীৰ মিঠা সুৰ হৈ
মোৰ কোঠা বিয়পাই পলকতে আঁতৰি গ'ল
আবেলিলৈ বৰষুণজাক গভীৰ হৈ আহিছিল
সেউজীয়া পাতবোৰ ছন্দোময় গতিত ঘন ঘনকৈ লৰিছিল
হঠাৎ বৰষুণজাক পানীৰঙৰ ছবি হৈ
মোৰ কোঠাত জিলিকি ৰ'ল"

আনহাতে 'জেঠমাহৰ চিত্ৰকল্প' কবিতাটোত কবিয়ে জেঠমাহৰ ছৱি নিখুঁতভাৱে আঁকিছে এনেদৰে-

"জেঠমহীয়া গৰমৰ ভৰপক আয়োজন দেখি
আজি আকাশেও মুখ ওন্দোলালে
ক'লীয়া ডাৱৰজাকৰ আঁৰত পূৰ্ণিমাৰ জোনজনী
ক'তনো জানো লুকাল !
অভিমানী আকাশখনে
বিজুলীৰ ফুচুলনিত পিছল খাই ক'লে-
ৰাতিলৈ দেহা শাঁত পৰা এজাক বৰষুণ নামিব"

কবিক যেতিয়া ভাৱাবেগে অস্থিৰ কৰি তোলে, তেওঁ তেতিয়া শব্দবোৰক আপডাল কৰিবলৈ যত্নপৰ হৈ পৰে আৰু তাৰ ফলশ্ৰুতিত পাখি মেলি উৰিব খোজা পখীও যেন স্থিৰ হৈ পৰে, আকাংক্ষাবোৰ উলাহতে যেনি তেনি বগাই ফুৰে। কবিয়ে প্ৰায়বোৰ কবিতাতে আকৰ্ষণীয় চিত্ৰকল্পৰ প্ৰয়োগ আৰু ইংগিতময়তাৰে কবিতাসমূহক প্ৰদান কৰিছে সুকীয়া মাত্ৰা।

আধুনিক সমাজ জীৱনৰ অৱক্ষয়ৰ ৰূপটো কবিৰ কেইটামান কবিতাত সিঁচৰতি হৈ আছে। আনহাতে কবিৰ সামাজিক চেতনাবোধ অত্যন্ত প্ৰখৰ। সমাজ জীৱনৰ অৱক্ষয়ত কবি যেন উদ্বিগ্ন হৈ পৰিছে। সৰল শব্দচয়ন আৰু পোনপটীয়া ভাষাৰে কবিয়ে প্ৰকাশ কৰিছে আধুনিক কৃত্ৰিম সভ্যতা-সংস্কৃতিয়ে গ্ৰাস কৰি পেলোৱা সমাজখনৰ ৰুগ্ন ৰূপটোক। 'ইজনে সিজনৰ বাবে' কবিতাটোত কবিয়ে যেন তাৰেই ইংগিত দিছে এনেদৰে-

"তুমি মোলৈ চাই হাঁহিছা যদিও
তোমাৰ চকুতো যন্ত্ৰণা "

ভাৱ-চিন্তা আৰু ভাষাৰ সুষম মিশ্ৰণে মৌচুমী বৰিৰ কবিতাসমূহক সাৰুৱা কৰি তুলিছে।সহজ-সৰল ভাষাৰ আধাৰত জীৱন সত্যৰ নিৰ্মোহ বিশ্লেষণ কৰাত কবি সাৰ্থক হৈছে বুলি ক'ব লাগিব। কবিৰ 'জাৰ নামিছে' কবিতাটোত জাৰৰ দিনৰ এক সুন্দৰ চিত্ৰকল্প সজ্জিত হৈছে। কবিৰ কলমত ধৰা দিছে এনেদৰে-

"দোপালপিটা এজাক বৰষুণে আজি জাৰ নমালে
জাৰ পাই জোনবায়ে গাত নিহালিখন ল'লে
কাতিৰ আবেলিটোৰ ধোঁৱাবৰণীয়া আকাশখনত
দেখা পালোঁ এটুকুৰা জুই-অঙঠা !
আজি ৰাতি বোলে তৰাবোৰে জুই ধৰিব
আৰু জুহালত বহি গাব জাৰৰ দিনৰ গান !"

নৈ, ৰ'দ, বৰষুণ, জোনাক, বিশাল আকাশ আদিৰ মাজতে কবিয়ে এৰি অহা শৈশৱক কবিতাত বিভিন্ন ধৰণেৰে তেওঁ উদযাপন কৰিছে। শৈশৱৰ মিঠা সুৰৰ ঝংকাৰে কবিৰ মন থৌকি-বাথৌ কৰি তুলিছে। 'সোঁৱৰণ' কবিতাত যেন তাৰেই প্ৰতিফলন ঘটিছে।

"চতিয়না ফুলবোৰ গোন্ধাইছে
পূজা আহিছে
বাঁহৰ খুঁটাত সাঁচতীয়া পইচা কিমানবা হ'ল !"

আনহাতে 'গধূলি তোমাৰ স'তে' কবিতাত এক 'নষ্টালজিক' মুহূৰ্তৰ লগতে অসমৰ গ্ৰাম্য জীৱনৰ টুকুৰা ছৱি কবিয়ে অংকন কৰিছে এনেদৰে-

"পুখুৰীৰ পানীৰ ভেঁটফুলবোৰ চাই চাই
নীলা নীলা বেদনাৰে চিঠি লিখা
মনত পৰেনে
গধূলি তোমাৰ স'তে"

আলোচ্য সংকলনখনৰ 'দেউতা' আৰু 'মা' শীৰ্ষক কবিতা দুটা বিশেষভাৱে উল্লেখযোগ্য। উল্লিখিত কবিতা দুটাত কবিয়ে যেন বাস্তৱৰ চিত্ৰ শিল্পসন্মতভাৱে আঁকিবলৈ প্ৰয়াস কৰিছে। সাধাৰণভাৱে ক'ব পাৰি যে, বিষাদ মনৰ মাজত বৈ থকা এখন বোৱতী নৈ যি অহৰহ বৈ থাকে আৰু মনৰ বাৰিষা আহিলেই পাৰ ভাঙি বৈ আহে বাহিৰলৈ…। ইয়াৰ ফলশ্ৰুতিত সৃষ্টি হয় বিষাদ-ৰাগিনী। এই বিষাদৰে যেন বহিৰ্প্ৰকাশ ঘটিছে 'দেউতা' কবিতাটোত। কবিয়ে আকুলতাৰে কৈছে-

"দেউতাৰ যেতিয়া টান নৰিয়া হৈছিল
আশু-আৰোগ্যৰ বাবে
চৌবিশ ঘণ্টাই জ্বলাই ৰাখিছিলোঁ
মাটিৰ চাকি "

কোনো কোনো সময়ত অনুভৱ হয় কবিতাৰ ব্যঞ্জনাইহে মূল কথা। ইংগিতময়তা যদি নাথাকে, ব্যঞ্জনা যদি নাথাকে, তেনেহ'লে কেৱল বাক্য গাঁথনিয়ে কবিতা হ'বলৈ অপাৰগ। আধুনিক কবিতাৰ ভাষা হ'ব লাগে ব্যঞ্জনাময়। মৌচমী বৰিৰ কবিতাত এই ব্যঞ্জনা সততে লক্ষ্য কৰা যায়। উদাহৰণ স্বৰূপে 'বৰণীয়' কবিতাটোলৈ আঙুলিয়াব পাৰি। কবিয়ে চিনাকি শব্দবোৰকে চিন্তা-ভাৱ-অনুভূতিৰ অগতানুগতিক সংযুক্তি ঘটাই প্ৰকাশ কৰিছে এনেদৰে-

"তুমি ভায়'লিনৰ সুৰ তোলা মুহূৰ্তটোক
বৰণীয় কৰি
মুগ্ধ হৈ চাই ৰৈছিলোঁ তোমালৈ "

গুৱাহাটীৰ প্ৰতিষ্ঠিত প্ৰকাশন গোষ্ঠী 'পাঞ্চজন্য'ৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত মৌচুমী বৰিৰ আলোচ্য কাব্যসংকলনখনত সন্নিৱিষ্ট কবিতাসমূহৰ এক সুকীয়া বৈশিষ্ট্য বিদ্যমান। কবিতাসমূহ পঢ়াৰ অন্তত ধাৰণা হয় কবিয়ে এক নিজস্ব শৈলী আৱিষ্কাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে। প্ৰতীকী, শব্দচয়ন, সূক্ষ্ম পৰ্যবেক্ষণ আৰু ব্যঞ্জনাধৰ্মী ভাষাৰে এইগৰাকী কবিয়ে আধুনিক জীৱনৰ মৰ্মস্পৰ্শী ৰূপটো সুন্দৰভাৱে তুলি ধৰিবলৈ সক্ষম হৈছে। অৱশ্যে এইআষাৰ কথা প্ৰসংগক্ৰমে উল্লেখ কৰিব পাৰি যে কবিৰ দুই- এটা কবিতাৰ ভাষা বক্তৃতাধৰ্মী হোৱাৰ বাবে কাব্যিক সৌন্দৰ্য কিছু পৰিমাণে হ্ৰাস পাইছে। এইখিনিতে এটা কথা নক'লে ভুল হ'ব যে কবিতাৰ বিশেষ ভাষা আৰু আংগিকৰ ক্ষেত্ৰত কবিগৰাকী আৰু অধিক সচেতন হ'ব লাগিব।

শেষত মৌচুমী বৰিৰ কাব্য সাধনাৰ উত্তৰোত্তৰ সমৃদ্ধি আন্তৰিকতাৰে কামনা কৰিলোঁ।

ধন্যবাদ।
বিচিত্ৰ কুমাৰ মেধি
সদস্য, আখৰুৱা : literati
১৮ জুলাই, ২০১৬

হেমন্ত ~হিমাংশু ভাগৱতী

দুভৰিত শেৱালীৰ জুনুকা পিন্ধি

ঘৰমুৱা হ'ল শৰৎ,
হেমন্তৰ হাতত সঁপি দি গ'ল
নিয়ৰৰ টোপ টোপ গান ।

সেৰেঙা বতাহৰ বোকোছাত
হেমন্তই সুৰসুৰাই,
বাঁহৰ পাতত ওলমা জোন
দূবৰিত জাহ যায় ।

ৰাতিৰ দুখবোৰ নামি আহে
কুঁৱলীৰ ছাদৰ লৈ,
পালেং শাকৰ বিছনাত
শুই থাকে হেমন্ত ।

হেমন্ততে সোণোৱালী হয়
পথাৰৰ সপোন,
ভঁৰালৰ চোতালত নাচে
সুৱাগমণি ধান ।

~হিমাংশু ভাগৱতী
সদস্য, আখৰুৱা : literati

নতুন বাট ~ ৰাজীৱ ডেকা

এজন পথিকে পুৰণি বাটবোৰৰ এৰি
খোজ ল'লে অৰণ্যৰ মাজেৰে
অবাটত সেয়া আছিল মানুহৰ প্ৰথমটো খোজ

মানুহে ক'লে-
কোনেও নোযোৱা সেইফালে নাযাবা ।
তেওঁ গ'ল।

কাঁইটে আচুৰিলে তেওঁক।
জোকে শুহিলে তেজ।

ৰক্তাক্ত ভৰিলৈ চাই
লোকে হাঁহিলে।

তথাপি নৰ'ল তেওঁ
ঘুৰিও নাচালে
গৈ থাকিল গৈ থাকিল

তেওঁৰ খোজ দেখি
আৰু দুজন বাটৰুৱা এদিন সেইদিশেৰে গ'ল
পিছত আৰু তিনিজন
তেওঁলোকৰ খোজ মনি আগুৱালে আৰু এটি দল

নিতাল অৰণ্যৰ আন্ধাৰ পদশব্দত কঁপিল
খোজৰ ওপৰত খোজ পৰি কোমল মাটি কঠিন হৈ
অবাটত পৰা এটা খোজৰ পৰা
এনেকৈ এটা নতুন বাটৰ শৰীৰ গঢ়ি উঠিল
সহজ হ'ল ভ্ৰমণ

পুনঃশ্চ
যিসকলে হাঁহে সাহসী পথিকৰ ৰক্তাক্ত দুভৰি চাই
তেওঁলোকে নেদেখে সেই পথিকৰ দুচকুত যে উম লয়
পোহৰ সৰোবৰত চৰি ফুৰা এজাক সপোনৰ চৰাই...

~ ৰাজীৱ ডেকা
সদস্য, আখৰুৱা : literati 

নিঃশব্দ ~ হীৰকজ্যোতি বৈশ্য

চকুৰে নেদেখা মহাজগতৰ
কোনোটোহঁত চুকত
ঘূৰি আছে আমাৰ জগত
কি বিশাল
কি মৌন

আমাৰ জগতখনৰ চকুৰে নমনা
কোনোটোহঁত চুকত
চকু মেলিব নৌপাওঁতেই
অন্ধকূপত ভৰাই পেলোৱা হৈছে সৌন্দৰ্য

যেনেকৈ সকলোৰে অগোচৰে ফুলি উঠা চম্পাজোপা
নিধন কৰা হৈছিল স্বচ্ছাভিযানত

কোনোটোহঁত চুকত
অৰণ্য বৰুৱাৰ মাতৃয়ে
জালি পৰা চকুৰে মনি মনি
আখলত চাউল সিজাইজে

কোনোটোহঁত চুকত
কোনোজন ঔৰংগজেৱে
নিজৰ জানাজাৰ খৰচ ভৰি গৈছে

কোনোটোহঁত চুকত
পুঠি-খলিহনা বহুতে
দ্ৰৌপদীৰ বস্ত্ৰহৰণ কৰি আছে
ৰৌ-বৰালিয়ে চাই আছে

ভাওনাৰ দৃশ্যান্ত নহয়

কালৰ চলতি সূৰুযে জনাই আছে
নিঃশব্দে

জোনাক নিশা গুণগুণ গুণগুণ নৈশব্দেৰে
কথা পাতে
আমাৰ গাঁৱৰ বুঢ়া মানুহজনে
নিজৰ স’তে
নে
ক’লা মেকুৰীটোৰ স’তে
নে
মহাজগতৰ স’তে

~ হীৰকজ্যোতি বৈশ্য
সদস্য, আখৰুৱা : literati 

চেঁকুৰ ~ নাচৰিণ য়াচমিন

খিৰিকেৰে সোমাই অহা বতাহজাক…,
আনিছা নেকি ?
মোৰ হেৰুৱা জীৱনৰ চেনী-মৌ সুবাস
আনিছা নেকি ?
মোৰ দূৰন্ত জীৱনমুখীতাৰ জোৱাৰ
তেজাল ঘোঁৰাৰ দৌৰৰ সতে আহি থাকোতে
বাটতে জুৰোৱা আঁহত জোপাত লাগি থাকি আহিল স্বপ্নাৰ্দ্ৰ অতীতটো…৷
ঘোঁৰাৰ পিঠিৰ লেকেটা জীনত লাগি
কৰ্কৰীয়া বাস্তৱটোহে আহি থাকিল
বহুদূৰ বাটকুৰি বায়…
চেঁকুৰ দেখোন থামিবৰ নামেই লোৱা নাই ৷

~ নাচৰিণ য়াচমিন
সদস্য, আখৰুৱা : literati

।।প্ৰলম্পিত প্ৰশ্ন।।~ পাৰ্থ প্ৰতিম কলিতা

অনুগ্ৰহ কৰি জনাব নেকি
পোছাকৰ কিমান দৈৰ্ঘ্যই কৰে চৰিত্ৰ বিচাৰ
ভাল অথবা বেয়া
ঘুৰণীয়া পৃথিৱীৰ তত্ত্ব

আমাৰ প্ৰতিটো খোজত আপুনি চটফটাই
নিষিদ্ধ উশাহৰ ভাগৰত
টোপনি নভঙা ৰাতিপুৱা এটা
ৰোগগ্ৰস্ত হয় আপোনাৰ দুচকুত

আপোনাৰ আত্মাত আছে এখন নৰক
চকুত ক'লা ক'লা বিশাল গহ্বৰ
তাতেই জিলিকে শতিকাৰ পুৰণি ভোক
আৰু আপোনাৰ নষ্ট শুক্ৰানু

অলপ অতীতলৈ যাওঁ বলক
অজন্তাৰ নাৰীবোৰ
আবুৰ বুকুত মেথনি
অন্তৰ্বাস নিপিন্ধা...
আৰু আঁঠু উজোৱা এখন মেখেলা

জানো...
আপোনাৰ হাতৰ মুঠিত এশটা যুক্তি
সংস্কাৰী ভুৱা মনৰ
আপুনিও নহয় জানে সেই বিশেষ ব্যক্তি

জানে...
সৰুতে এদিন মাক সুধিছিলোঁ এজনী পাগলী দেখুৱাই
মায়ে মোক টানি নিছিল আঁতৰলৈ
এতিয়া দেখিছোঁ তাত এহালি উলংগ চকু

আব্বে , আৰু অলপ চাওঁকনা
ঘৃণাবোৰ গুৰি কৰিছো আপোনাৰ বাবে
বুকুখন এনেকুৱাই...
একেইতো আপোনাৰ সহোদৰ ভনীৰ
একেই আপুনি ওপজা জৰায়ুৰ বাট ।

মহাশয়, জনাবলৈ নাপহৰিব
পোছাকৰ কিমান দৈৰ্ঘ্যই কৰে চৰিত্ৰ বিচাৰ ।

~ পাৰ্থ প্ৰতিম কলিতা
সদস্য, আখৰুৱা : literati 

ফুলি উঠে দুপাহি নিশিগন্ধা ~ অনিতা গগৈ

কেইটামান তৰা ফুটিছিল ক'ৰবাত

পানীজোলা উঠি দেওপাৰি আকাশখনে
বুকুখন জুবুৰিয়াবলৈ বিচাৰি ফুৰিছিল
হিমচেঁচা সাগৰ এখন

বহু দূৰৈৰ আন্ধাৰত দুটা গ্রহৰ বিৰ্ বিৰণি
দৰক লাগি ৰৈ যোৱা জোনৰ ছাঁ
মোৰ ভিজা ভিজা চুলিৰে পিছলি
তোমাৰ দুচকুত গজি উঠা
দুজোপা নিশিগন্ধা

এই বাটে নেমেলিবা তোমাৰ ৰথ
শূন্যতাত সাঁচি থোৱা মোৰ দুহাত
এহাতৰ মুঠিত এখামোচ আন্ধাৰ
আনখন হাতত এটি জোনাকী
স্তব্ধতাৰ পৰা স্তব্ধতাৰ সিপাৰলৈ
উটি যোৱা মোৰ পালচিঙা নাও

কি কথা পাতি আছিলোঁ আমি
বালিত মূখ গুজি শামুকবোৰে
পুতি থোৱা মুকুতাবোৰৰ উচুপনিত
তল পৰিছিল সাগৰৰ প্রচণ্ড আস্ফালন
আমি পাহৰি পেলাইছিলোঁ জাতিস্মৰৰ আখ্যান

মোৰ চেঁচাপৰা ওঁঠত দুটা চিক্ মিক বালিচন্দা
হঠাৎ ৰৈ যোৱা তোমাৰ পৃথিৱী
আহ্নিক আৱৰ্তন বিভ্রাটত
ব্রহ্মাণ্ড সংগীতৰ এটি হেৰুৱা ৰাগিনী
মেঘে মেঘে ঠেকা খাই ভাঁহে প্রতিধ্বণি...

নিৰ্জণতাত বুৰ যায় নক্ষত্রৰ অহংকাৰ
তাতে মোৰ নামফলক বিহীন সমাধি
নিয়ৰত সেমেকা দুবৰিত
ৰৈ যোৱা তোমাৰ পদচিহ্ন
ফুলি উঠে য'ত দুপাহি নিশিগন্ধা !

~ অনিতা গগৈ
সদস্য, আখৰুৱা : literati

বিষয় : স্মৃতি ~ মধু এম কলিতা

ছবি কিছুমান
কোনো প্ৰয়োজন
নোহোৱাকৈ ওলমি আছে
মনৰ বাৰাণ্ডাত
অথচ : আঁতৰাবলৈ গ'লেই কঁপে দুহাত

নদীবোৰো আপোনাৰ মোৰ দৰে
কথা দি কথা নাৰাখে
হঠাৎ এদিন গুছি যায়
অন্য এক বাটেৰে
এৰাসুঁতিৰ বুকুত এৰি থৈ
পুনি, দলৰ এখন গধুৰ চাঙী

উলটাৰ বাটত দুভৰি থ'লেই
বুকু উকা কৰি উৰে
এযোৰ কপৌ চৰাই
এই সৰো এই সৰো
বৰষুণ জাকেৰে
দোঁ খাই আহে মোৰ ডাৱৰীয়া আকাশ ।।

~ মধু এম কলিতা
সদস্য, আখৰুৱা : literati 

একাঁহী জোনৰ হাঁহি আৰু জোনাকী ~ পৰিমালা কোঁৱৰ

কাঁহী এখন লৈ জোন জোখাৰ নিশা
জোন এটা বিচাৰি ঠেহ পতাৰ দৰে
অবোধ হেঁপাহবোৰে
মাজে মাজে অবুজ কৰি তোলে
অপহৃত ক্ষণিক সুখবোৰ
ভাবহীন দৃষ্টিৰে দিগন্তত বিচাৰি ফুৰোঁ
আকাশ ডাৱৰ জোনাক বৰষুণ
চুৰ কৰা সময়ৰ দৃষ্টি নন্দন বিলাস
কেনে আছোঁ মই
সুধিছোঁ বাৰে বাৰে
উদাসী মন
সময়ৰ বলুকাত
খোজ হেৰুৱা দুখ
কাৰণবোৰ অকাৰণ হৈ
বিলাপ কৰে ডাৱৰীয়া জোন হৈ
নৈ হৈ বৈ থাকে
বুকুৰ ভিতৰৰ পৰা ভিতৰলৈ
জোন গলা নিশা
দীঘল গছৰ ছাঁত
এজাক জোনাকীয়ে
কুক ভাক খেলে
আৰু
জোনটোৱে কাঁহীখনৰ দৰে
একাঁহী হৈ হাঁহি থাকে।

~ পৰিমালা কোঁৱৰ

শিৰোনাম~ জনজিত গোস্বামী

শিৰোনাম

ঠিক এইখিনিতে তেওঁৰ অলপ অতীত আছিল।
অলপ জীৱন
বৰষুণ যেন লগা...

তেওঁ কয় তেওঁৰ কথা
মই কওঁ মোৰ !

জোনাকত তেওঁ বিচাৰি ফুৰে বকুল।
পাকঘূৰণি খোৱা প্ৰাত্যহিকতাৰ ফাঁকে ফাঁকে
সাউতকৈ তেওঁ খুচৰি চায়
এপাহ দুপাহ
এনেকৈয়ে।

অপাৰ্গত সাঁতোৰান্তত তেওঁ নৰিয়াত পৰে এদিন।
মনৰ খিৰিকীত সপোন আৰু জোনাক।
স্পৰ্শাতীত আৱেশে তেওঁক দুখী কৰি আনে ক্ৰমশ:...

ধূলিয়ৰি ধূসৰ বাটৰ একোণত বহি
তেওঁ অতীতলৈ যোৱা বাটটো চাই থাকে।
ওভতা আৰু নহয়গৈ...
এটা সময়ত খিৰিকীমূখত তেওঁ হৈ পৰে ক্লান্ত !

লাহে লাহে অত্যুতসাহত তেওঁ
শিকি পেলাইছে সকলো।
দূৰ ভ্ৰমনৰ ইচ্ছা এটি ক্ৰমান্বয়ে উজাই আহিছে তেওঁৰ!

বিস্মৃতিৰ পৰা খান্দি আনো তেওঁৰ অজানা কথা
মোৰ যে এখন নাওঁ আছিল !

~ জনজিত গোস্বামী

সদস্য, আখৰুৱা : literati

জীৱনৰ গান ---গুণকৃষ্ণ কোচ

জীৱনৰ গান

"জীয়াই থকাবোৰ সুৰ
হেৰাই গৈয়ো থাকি যোৱাবোৰ সুবাস "
(ক)
সোঁৱৰণিৰ হেনো সুৰ থাকে
হেৰুৱা সুৰবোৰ
সি জুকিয়াই থাকে।
সুৰৰ ৰাগীত সুৰবোৰ মতলীয়া
জীৱনৰ ৰাগীত সুৰবোৰ অবুজন।
সুৰবোৰৰ অনামী আবেগে ডুবাই ৰাখে মোক,
মোৰ পৰা মোলৈ দূৰত্ব কমাই আনে।
সুৰবোৰৰ জঁট লাগে,
মিহি সুতাৰ দেশৰ সুৰবোৰ এতিয়া
বান্ধ খায় জীৱনৰ পাকত।
(খ)
সোৱৰণীৰ সাকোঁডালত উঠিয়েই
ইপাৰ সিপাৰ হওঁ,
হেৰুৱা সুৰবোৰৰ ঠিকনা বিচাৰি ।
হেৰুৱা সুৰবোৰ বুকুৰ কোনোবাখিনিত
খামুচি ধৰিব খুজি,
বাৰে বাৰে ব্যৰ্থ হওঁ,
জীৱন নামৰ কংক্ৰিটৰ অৰণ্য খনৰ মাজত।
(গ)
এতিয়া বৈ আহে সোৱণশিৰি
বুকুৱেদি মোৰ
কঙাল কাতিৰ গৰা খহাই।
পাৰৰ কঁহুৱাই বচাব নোৱাৰে মোৰ
আলসুৱা মাটিৰ কোমল দেহা।
এজাক মাছৰোকা বুকুৰ ভিতৰলৈ
কুৰুকি কুৰুকি সোমাই যায়।
ৰৈ থকা মাছুৱৈয়ে নদীখনকে
চিঞৰি সোধে
আই আৰু কাহানিও নববি উজাই..

~ গুণকৃষ্ণ কোচ
সদস্য, আখৰুৱা : literati

আখৰুৱা : literati গোটৰ কবিতাৰ পৰ্যালোচনা: পুনৰীক্ষণ-(৩৯) : ১-৭আগষ্ট, ২০১৬/প্ৰথম খণ্ড পৰ্যালোচক-ৰাজীৱ ডেকা

আখৰুৱা : literati গোটৰ কবিতাৰ পৰ্যালোচনা:
পুনৰীক্ষণ-(৩৯) : ১-৭আগষ্ট, ২০১৬/প্ৰথম খণ্ড
পৰ্যালোচক-ৰাজীৱ ডেকা

পুনৰীক্ষণৰ এই সপ্তাহৰ বাবে আমাৰ নিৰ্বাচিত কবিতাসমূহ হ'ল ক্ৰমে...

১) ভৰ দুপৰীয়া ৰোৱা নিকাওঁতে ~:পলাশ কুমাৰ নাথ
২) ৰূপান্তৰৰ আঁৰৰ পৰা ~ অৰূপ কুমাৰ দাস
৩) পৃথিৱীখনক দুহাতত তুলি লোৱা ~ বাস্তৱ মৰাণ
৪) মোক এজন বন্ধু লাগে যি মোৰ প্ৰেমিক নহয় ~:মনমী ভট্টাচাৰ্য

১) আগষ্টৰ প্রথম খণ্ডৰ পৰ্যালোচনাৰ বাবে লোৱা প্ৰথমটো কবিতা-

ভৰ দুপৰীয়া ৰোৱা নিকাওঁতে
~ পলাশ কুমাৰ নাথ

ভৰ দুপৰীয়া ৰ'দত
লঘোন ধানৰ চিটাটোত
মই ৰোৱা নিকাইছিলোঁ
সঁজাল ধৰা পাতবোৰ হালিছিল জালিছিল
এটি দুটি পখিলা আৰু
গাগিনীও পাতত বহিছিল
এটি ভোমোৰাই মোৰ কাণত গুণ-গুণাইছিল………
যেন সিহঁতে মোৰ কথাকেই পাতিছিল !
ভৰিত মোৰ লাগিছিল শামুক
আৰু
হিমচেঁচা এটি ভুমুক………
ক'লা কচুৰ পাত এটিত হেঁপাহ পলুৱাই পানী খাইছিলোঁ

কোৱাক কোৱাক কৰি ডাউক এজনীয়ে পোৱালিবোৰ চৰাইছিল……
কেওট কেওট কৰি বেং এটিয়ে চিঞৰিছিল
হয়তো কোনো ঢোঁৰা-সাপৰ মুখত পৰিছিল…………

সেই ভৰ দুপৰীয়া
ফেঁচু চৰাই এটিয়ে হয়তো মোৰ দুখ বুজিছিল
চিলনী এটি গৰখীয়া ছাঁ হৈ
অনবৰত মোৰ ওপৰৰে উৰি আছিল……

"ভৰ দুপৰীয়া ৰোৱা নিকাওতে"- পলাশ কুমাৰ নাথৰ দ্বাৰা ৰচিত আগষ্ট মাহৰ প্ৰথম সপ্তাহৰ অন্যতম কবিতা আছিল। কবিতাটোত এক পথৰুৱা ছবি অংকন কৰাৰ চেষ্টা কৰা হৈছে। এজন কৃষকে ৰোৱাবোৰৰ মাজৰ পৰা অপতৃণ আঁতৰোৱাৰ দুপৰীয়াৰ মূহুৰ্ত্ত এটা শব্দৰ ফ্ৰেমত আৱদ্ধ কৰাৰ প্ৰয়াস কৰিছে। কবিতাটোত এখন চাক্ষুস চিত্ৰ প্ৰকাশিত হৈ উঠিছে-

"মই ৰোৱা নিকাইছিলোঁ
সঁজাল ধৰা পাতবোৰ হালিছিল জালিছিল
এটি দুটি পখিলা আৰু
গাগিনীও পাতত বহিছিল
এটি ভোমোৰাই মোৰ কানত গুণগুণাইছিল………"

গোটেই কবিতাটোক দুটা খণ্ডত ভাগ কৰিব পাৰি। প্ৰথম নটা শাৰীত কবিয়ে মূখ্যতঃ তুলি ধৰিছে পথাৰৰ নিজান দুপৰীয়া এটাৰ স্থিৰ চিত্ৰ। কবিৰ দৃষ্টি যিমানেই তীক্ষ্ণ সিমানে প্ৰখৰ তেওঁ শব্দ নিৰ্বাচনৰ ক্ষেত্ৰতো। কবিতাটোৰ প্ৰতিটো শাৰীয়েই একোটা চিত্ৰকল্পৰ আকৰ হৈ ধৰা দিছে। সৰু সৰু চিত্ৰকল্পৰ এক শৃংখলেৰে কবিয়ে গঠন কৰিছে এটা সুন্দৰ দৃশ্যৰ। প্ৰথম নটা শাৰীৰ পৰা আমি প্ৰত্যক্ষভাবে পাব পাৰো এজন কৃষকে নিজান পথাৰ এখনত অকলশৰীয়াভাবে ৰোৱা নিকাওতে অনুভৱ কৰা অনুভূতি এটি। এজন কৃষকৰ মানসিকতাৰ লগত কবি একাত্ম হৈ পৰিছে বুলি অনুভৱ হয়।

দহ নম্বৰ শাৰীটো গঠন কৰিছে 'আৰু' শব্দটোৱে। দহ নম্বৰ শাৰীৰ পিছতো কবিয়ে সংযোজিত কৰিছে আৰু নটা শাৰী। সেই হিচাপে দহ নম্বৰ শাৰীটোক গোটেই কবিতাটোৰ মধ্যশাৰী বুলি ধৰি দুটা সমান ভাগত ভগাব পাৰি। পিছৰ নটা শাৰী হৈছে প্ৰতীক প্ৰধান। এই শাৰীবোৰত ব্যৱহাৰ কৰা চিত্ৰকল্পসমূহ প্ৰতীক হিচাপে কবিয়ে ব্যৱহাৰ কৰাৰ কৌশল স্পষ্ট হৈ পৰিছে। শেষৰ নটা শাৰীত কবিয়ে এজন কৃষকৰ কষ্টকৰ জীৱন আৰু দুৰ্দশাৰ জীৱনৰ ছবি এখন ইংগিত কৰিছে। খেতিয়ক এজনৰ জীৱন চলে খেতিডৰাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰিহে। খেতিডৰাৰ ওপৰতে তেওঁ আৰু তেওঁৰ পৰিয়ালৰ আয়ুস নিৰ্ভৰশীল। সেই খেতিয়কৰ মুৰৰ ওপৰত দুৰ্ভাৱনাৰ ক'লা ডাৱৰ অনবৰতে বিদ্যমান-

"কেওট কেওট কৰি বেং এটিয়ে চিঞৰিছিল
হয়তো কোনো ঢোৰাসাপৰ মুখত পৰিছিল…………
সেই ভৰ দুপৰীয়া
ফেঁচু চৰাই এটিয়ে হয়তো মোৰ দুখ বুজিছিল
চিলনী এটি গৰখীয়া ছাঁ হৈ
অনবৰত মোৰ ওপৰৰে উৰি আছিল……"।

২) এইবাৰ আহিছোঁ অৰূপ কুমাৰ দাসৰ 'ৰূপান্তৰৰ আঁৰৰ পৰা' শীৰ্ষক কবিতাৰ আলোচনালৈ-

ৰূপান্তৰৰ আঁৰৰ পৰা
~ অৰূপ কুমাৰ দাস

বুৰঞ্জীৰ সত্য; সত্যৰো সনাতন
এজাক বতাহ একুৰা জুই
ধোঁৱা-ধূলিৰ ধুমুহা এটাতেই
মই মোক সঁপি থৈছোঁ

ৰণাংগণত পাত হোৱা ৰক্তৰাশিত
পদপথৰ প্ৰান্তত উৱলি পৰি ৰোৱা
ফটা কম্বল এখনৰ মৌনতাৰ পৰাই
আহৰণ কৰিছোঁ জীৱনৰ উম

খোজ কাঢ়োঁতে মই ভাগৰা নাই
বাটৰ বুকুৰ অগণন অচিনাকী মাতে
দুভৰিক দিছে অফুৰন্ত গতি
নিসংগতাৰ মাজতো বিচাৰি পাইছোঁ সংগ

ইয়াতকৈ বেলেগ কি প্ৰয়োজন
মই নমৰোঁতেই এজনে মোৰ বাবে কান্দে
মই জীয়াই থকাৰ সুখত
সিহঁতৰ মুখবোৰত জ্বলে হাঁহিৰ একোপাহি চম্পা

সিহঁতৰ সাহসতেই এই যাত্ৰা

অন্য এক ৰূপান্তৰৰ
সিহঁতৰ সাহসতেই
মই মোক ভাঙিছোঁ
মই মোক গঢ়িছোঁ অবিৰাম
ভাঙি গঢ়ি জলাই পুৰি পাইছোঁ
মোৰ নামৰ অলংকাৰ ৷

কবিতাটোত মানৱ জীৱনৰ জীৱন ধাৰণৰ এক পদ্ধতি বৰ্ণনা কৰা হৈছে। মানৱ জীৱনৰ এক প্ৰতিনিয়ত দ্বন্দ্ব, সংঘাত আৰু উত্থান-পতনৰ ছবিখন এই কবিতাটিত অংকন কৰা হৈছে। জীৱনৰ প্ৰকৃত ৰস পান কৰিবলৈ হ'লে মানুহে হাজাৰ বাধা বিঘিনি অতিক্ৰম কৰিব লগা হয়। 'মই' সৰ্বনামেৰে বক্তাই গোটেই মানৱ জাতিক প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছে। এই জীৱন চলি থাকে হাজাৰ বাধা বিঘিনি অতিক্ৰম কৰি-

"ফটা কম্বল এখনৰ মৌনতাৰ পৰাই
আহৰণ কৰিছোঁ জীৱনৰ উম
খোজ কাঢ়োঁতে মই ভাগৰা নাই"

জীৱনলৈ নিঃসঙ্গতা আহে। শূন্যতা আহে। তথাপি জীৱন চলে। হেৰাই নাযায়। মানুহে আকৌ সংগ বিচাৰে। মানুহে মানুহৰ সংগ পায়-

"বাটৰ বুকুৰ অগণন অচিনাকী মাতে
দুভৰিক দিছে অফুৰন্ত গতি
নিসংগতাৰ মাজতো বিচাৰি পাইছোঁ সংগ
ইয়াতকৈ বেলেগ কি প্ৰয়োজন"

জীৱন ক্ষণভংগুৰ। মৃত্যুৱে মানুহক মানুহৰ পৰা কাঢ়ি লৈ যায়, তথাপি মানুহ হতাশ নহয়। জীৱনৰ নামত জীয়াই থকাৰ হেঁপাহত জীৱন চলি যায়। আগুৱাই যায়-
"মই নমৰোঁতেই এজনে মোৰ বাবে কান্দে
মই জীয়াই থকাৰ সুখত
সিহঁতৰ মুখবোৰত জ্বলে হাঁহিৰ একোপাহি চম্পা"

জীৱন এক খেল। ভাঙি, গঢ়ি অলংকাৰৰ দৰে ইয়াক গঢ়িব লাগিব। ই জ্বলি পুৰি উজ্জল হোৱা সোণৰ দৰে জ্বলি থাকিব চিৰকাল-

"সিহঁতৰ সাহসতেই
মই মোক ভাঙিছোঁ
মই মোক গঢ়িছোঁ অবিৰাম
ভাঙি গঢ়ি জলাই পুৰি পাইছোঁ
মোৰ নামৰ অলংকাৰ ৷"

কবিতাটোত শিৰোনামটিয়ে দি যোৱা প্ৰতিশ্ৰুতিতকৈও কবিতাটোৰ দেহটোত অন্য এক ছবি পৰিলক্ষিত হোৱা যেন বোধ হয়। বাক্যৰ গাঁথনিৰ ক্ষেত্ৰত কবি অলপ আৰু সাৱধান হ'লে কবিতাটো আৰু অধিক মনোগ্ৰাহী হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছিল বুলি ক'ব পাৰি।

৩) এইবাৰ আলোচনালৈ আনিছো বাস্তৱ মৰাণ ৰচিত 'পৃথিৱীখন হাতত তুলি লোৱা' শীৰ্ষক এক সুন্দৰ, সাৱলীল কবিতা-

পৃথিৱীখনক দুহাতত তুলি লোৱাঃ
~ বাস্তৱ মৰাণ

পৃথিৱীখনক দুহাতত
তুলি লোৱা

নহ'লে বসন্ত নাহিব
নহ'লে চৰাইবোৰ বাহলে' নাহিব
নহ'লে বাঁহপাতে গগনা বজাই
নানাচিব সপোনৰ দুপৰত

তেজবোৰ বাহিৰ হ'ব নিদিবা
নিদিবা.......
এনে কিনো হ'ল
যে বুজিবগৈ পৰা নাই
তেজৰ ৰং ৰঙা
তেজৰ ৰং সঁচাকৈয়ে ৰঙা

কিমানটা উৎসৱ নাসাজো
জী থকাৰ উলাহত
পৃথিৱীতকৈ বেছি ঘূৰি নাচো বছৰত
অথচ কিয় ইমানতো ভালপাব শিকা গ'ল
বুকুভঙা পৰিণতিৰ উৎসৱ কিছুমান

শিশুবোৰ সৰিয়হনী ফালি ল'ৰিলে
কাৰ বুকুত থিতাপি লয়
প্ৰাণ-মমতা, সমবেদনা

মাটি আৰু বতাহেহে জানে
উত্তেজনাৰ দহকুৰি দহফুট গভীৰতা
পৃথিৱীখনক দুহাতত তুলি লোৱা
তেজবোৰ বাহিৰ হ'ব নিদিবা ৷

এই কবিতাটোত কবিয়ে মানুহ আৰু প্ৰকৃতিৰ মাজত থকা শাশ্বত সম্পৰ্কৰ কথা তুলি ধৰিছে। প্ৰকৃতিৰ পৰা মানুহ বিচ্ছিন্ন হৈ পৰিছে- তাকেই কবিয়ে কবিতাটোত প্ৰকাশ কৰিবলৈ যত্ন কৰিছে। শিৰোনামাটোৰ উপৰিও কবিতাটোৰ প্ৰথমটো শাৰীয়েই সেই কথাটো স্পষ্ট কৰি তুলিছে -

"পৃথিৱীখনক দুহাতত
তুলি লোৱা
নহ'লে বসন্ত নাহিব"

শিৰোনামাৰেই দি যোৱা ধাৰণা কবিতাটোৰ শাৰীকেইটাই পুৰঠ কৰি ফুটাই তুলিবলৈ সক্ষম হৈছে-

"নহ'লে বসন্ত নাহিব
নহ'লে চৰাইবোৰ বাহলে' নাহিব
নহ'লে বাঁহপাতে গগণা বজাই
নানাচিব সপোনৰ দুপৰত
তেজবোৰ বাহিৰ হ'ব নিদিবা"

প্ৰকৃতিৰ পৰাহে মানুহে প্ৰকৃত জ্ঞান আহৰণ কৰিব পাৰে। প্ৰকৃতিৰ পৰা যিমানেই মানুহ আঁতৰি গৈছে সিমানেই মানুহৰ মাজত অসূয়া অপ্ৰীতি বৃদ্ধি হৈছে-

"তেজৰ ৰং ৰঙা
তেজৰ ৰং সঁচাকৈয়ে ৰঙা
কিমানটা উৎসৱ নাসাজো
জী থকাৰ উলাহত
পৃথিৱীতকৈ বেছি ঘূৰি নাচো বছৰত
অথচ কিয় ইমানতো ভালপাব শিকা গ'ল
বুকুভঙা পৰিণতিৰ উৎসৱ কিছুমান"

এই কবিতাটোত প্ৰকৃতি এক প্ৰতীক হিছাপে ব্যৱহৃত হৈছে। ই সৰলতা আৰু সুন্দৰতাৰ প্ৰতীক। প্ৰকৃতিৰ সংস্পৰ্শত মানুহৰ মনতো সৰলতা, পবিত্ৰতা আদি গুণৰাশি অংকুৰিত হৈ উঠিব। সেয়ে আলফুলীয়া পৃথিৱীখন মানুহে দুহাতত তুলি লৈ সুৰক্ষিত কৰি ৰখা উচিত।

৪) আগষ্ট মাহৰ প্ৰথম সপ্তাহৰ এটা অন্যতম কবিতা হ'ল মনমী ভট্টাচাৰ্য্যৰ কবিতা- 'মোক এজন বন্ধু লাগে যি মোৰ প্ৰেমিক নহয়'।

মোক এজন বন্ধু লাগে যি মোৰ প্ৰেমিক নহয়
~ মনমী ভট্টাচাৰ্য্য

মোক এজন বন্ধু লাগে।
এই বন্ধুত্ব সন্মান আৰু বুজাবুজিৰ ,
কিন্তু ভালপোৱাৰ নহয় ।
ভালপোৱাই আপোনজনক পাহৰাই
নিজকো পাহৰায় ।
যেতিয়া মোহভংগ হয়
আপাততঃ সব শূন্য হৈ পৰে ।
সেয়ে এজন বন্ধু লাগে
যি মোৰ প্ৰেমিক নহয়।

বন্ধুত্বৰ এনাজৰী বিশ্বাস
ব্যক্তিগত সত্তাক জীয়াই ৰখাৰ নিস্বাৰ্থ আশ্বাস
বন্ধুত্ব এক অপাৰ্থিৱ অন্তৰংগতা
এক অনন্য সংবেদনশীলতা।
মোৰ এই অনুভৱক অনুভৱ কৰা,
‘মই’জনীক চিনি পোৱা,
মোক ফাঁকি নিদিয়া ,
বন্ধু এজন লাগে।

এই বন্ধুত্ব চৰ্তহীন,
নৈতিকতাৰ তুলাচনী বিহীন।
কিয়নো ই লিঙ্গবৈষম্যৰ উৰ্ধত।
অধিকাৰৰ নামত কৰা দাবীৰ উৰ্ধত।
আকাশক কেনভাছ বনাই
সপোনৰ ৰং সানো মই।
হয়তো সেয়ে আজি
মই এজন বন্ধুৰ প্ৰতীক্ষাত……

এইটো এটা সাৱলীল কবিতা। কবিয়ে এটা ব্যক্তিগত আকাংক্ষাক কবিতাৰ আকাৰ দি সাৰ্বজনীনতা প্ৰদান কৰাৰ চেষ্টাত ৰত হৈছে। কবিমন অত্যন্ত সংবেদনশীল। কবি নাৰী।কবিতাটিৰ বক্তাও নাৰী। কবিয়ে কবিতাৰ বক্তাৰ লগত একাত্মবোধ কৰি এজনী নাৰীৰ দৃষ্টিৰ পৰা বন্ধুত্বৰ সংজ্ঞা বিশ্লেষণ কৰিছে। বক্তাই নিজৰ দৃষ্টিভঙ্গীৰ পৰা বন্ধুত্বৰ সংজ্ঞা এটি উত্থাপন কৰিছে-

"বন্ধুত্ব এক অপাৰ্থিৱ অন্তৰংগতা
এক অনন্য সংবেদনশীলতা।"
"এই বন্ধুত্ব চৰ্তহীন,
নৈতিকতাৰ তুলাচনী বিহীন ।"

কবিতাটোৰ ভাৱবস্তুৰ দ্বন্দ্ব আৰম্ভ হৈছে পুৰুষ আৰু নাৰীৰ মাজৰ বন্ধুত্বৰ এক ধাৰণাৰ জৰিয়তে। এইটো ক'লেও অত্যুক্তি কৰা নহ'ব যে আমাৰ সমাজ ব্যৱস্থা এতিয়াও যথেষ্ঠ পৰিমাণে সংকীৰ্ণ মানসিকতাৰ লোকৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হৈ আছে। এই সমাজ ব্যৱস্থাত বিপৰীত লিংগৰ ব্যক্তিৰ মাজত হোৱা পবিত্ৰ বন্ধুত্বৰ সম্পৰ্কও সন্দেহৰ কু-দৃষ্টিৰ পৰা মুক্ত হ'বলৈ সক্ষম নহয়। ভিন্ন শাৰিৰীক অৱয়ৱ হোৱা হেতুকেই এই ধাৰণা সৃষ্টি হৈছে।

প্ৰায়েই নাৰী পুৰুষৰ মাজৰ বন্ধুত্বৰ সম্পৰ্ক পিছলৈ ভালপোৱাৰ সম্পৰ্কলৈ ৰূপান্তৰিত হয়। এই কবিতাটোত বক্তাই প্ৰেমৰ সম্পৰ্ক বিচৰা নাই। বক্তাৰ প্ৰেমৰ সম্পৰ্কৰ ওপৰত আস্থাও নাই-

"ভালপোৱাই আপোনজনক পাহৰাই
নিজকো পাহৰায়।
যেতিয়া মোহভংগ হয়
আপাততঃ সব শূন্য হৈ পৰে।"

বক্তাই বিশ্বাস কৰে বন্ধুত্বৰ সম্পৰ্ক প্ৰেমৰ সম্পৰ্কতকৈও ঊৰ্দ্ধত। ই লিংগ বৈষম্যৰও ঊৰ্দ্ধত-

"কিয়নো ই লিঙ্গবৈষম্যৰ উৰ্ধত।
অধিকাৰৰ নামত কৰা দাবীৰ উৰ্ধত।"

বক্তাই বিচাৰিছে এজন প্ৰকৃত পুৰুষ বন্ধু। এজন বন্ধু যিয়ে এজনী নাৰীক নাৰীৰ প্ৰকৃত মৰ্যাদা প্ৰদান কৰি বন্ধুত্বৰ এনাজৰী মজবুত কৰিব পাৰে-

"মোৰ এই অনুভৱক অনুভৱ কৰা,
‘মই’জনীক চিনি পোৱা,
মোক ফাঁকি নিদিয়া ,
বন্ধু এজন লাগে ।
এই বন্ধুত্ব চৰ্তহীন,
নৈতিকতাৰ তুলাচনী বিহীন।"

কবিমনে এগৰাকী নাৰীৰ জীৱনত প্ৰকৃত পুৰুষ বন্ধু এজনৰ মূল্য কিমান তাকেই তুলি ধৰাৰ প্ৰয়াস কৰিছে। সহজ বিষয়বস্তুৰ ওপৰত আধাৰিত কবিতাটোৰ আবেদন বৃদ্ধি কৰিছে সহজ শব্দবিন্যাসে।

কবিতাটোত অলংকাৰৰ প্ৰাচুৰ্যতা নাই যদিও, কবিতাটোৰ আকৰ্ষণ বিঘ্নিত কৰা নাই।

ধন্যবাদ
পৰ্যালোচক- ৰাজীৱ ডেকা
সদস্য, আখৰুৱা : literati
১৩ ছেপ্তেম্বৰ, ২০১৬

আখৰুৱা : literati গোটৰ কবিতাৰ পৰ্যালোচনা: পুনৰীক্ষণ - (৩৯) : ৮ - ১৫ আগষ্ট, ২০১৬ / দ্বিতীয় খণ্ড পৰ্যালোচক- নিৰুপমা ডেকা

আখৰুৱা : literati গোটৰ কবিতাৰ পৰ্যালোচনা:
পুনৰীক্ষণ - (৩৯) : ৮ - ১৫ আগষ্ট, ২০১৬ / দ্বিতীয় খণ্ড

পৰ্যালোচক- নিৰুপমা ডেকা

আগষ্ট মাহৰ ৮ তাৰিখৰ পৰা ১৫ তাৰিখলৈ আখৰুৱাৰ কবিতা সমূহৰ পৰা মই আজি আলোচনাৰ বাবে লোৱা কবিতা কেইটা হল ----

১) স্বাধীনতা দিৱসৰ গান ~ চিদ্দিকুৰ ৰহমান
২) তুমি শিল হোৱা বাবেই ~ কবিতা ডি ৰেণু
৩)পৰিভ্ৰমণ~ নিৰু দত্ত
৪) চিঞৰ ~ চন্দ্ৰামিতা পৰাশৰ

কিছুমান উদভ্ৰান্ত সপোনৰ সহচৰ হয় বাবে কবি সকলে আন মানুহৰ চিন্তা আৰু কল্পনা বিলাসিতাৰ উৰ্দ্ধত গৈ অনন্য ধৰণে নিজৰ চিন্তাক প্ৰকাশ কৰাৰ কৌশল আয়ত্ব কৰি স্বাভাৱিকতে কবি আখ্যা পায়। কাৰণ জোনাকত নাও মেলি আশাৰ পানচৈৰে উভতনি সোঁততো উধাব পাৰে কেৱল এজন কবিয়েহে।

কবিতাই কেৱল যে উদ্ভট সপোন কঢ়িয়াই এনে নহয়, কবিতাই বুকুত লৈ ফুৰে জীৱনৰ অনুভূতিবোৰৰ অনন্য বিশ্লেষণ। মোৰ আলোচনাৰ প্ৰথম কবিতাটোৰ সৃষ্টিত কবিৰ মনৰ এনে এটা ভাৱেই পৰিস্ফুট হৈ ওলাইছে।

স্বাধীনতা দিৱসৰ গান
~ চিদ্দিকুৰ ৰহমান

আইৰ বুকুত মূৰ থৈ কি স’তে সোধোঁ
কিমান দীঘল স্বাধীনতাৰ গান
(হাতনিপেৰাত সামৰি থোৱা আছে
আঁচুফুল বছা আইৰ ফটা ৰিহা)
কি স’তে সোধোঁ
কিমান গভীৰত তোৰ বুকুৰ বিষটো।
মোৰ আইৰ অসুখ।

কবিতাটো পঢ়ি কবিৰ অনুভৱৰ গভীৰতাৰ আৰু ভাৱ প্ৰকাশৰ ভঙ্গীৰ শলাগ লৈছো। কবিৰ অন্তৰত জননী জন্মভূমিৰ প্ৰতি গভীৰ অনুৰাগেহে এই কবিতাৰ জন্ম দিছে। কবিতাটো বাৰে বাৰে পঢ়িছো, যিমানেই পঢ়িছো সিমানেই গভীৰ হৈছে অনুভৱ। কিমান বেদনা সোমাই আছে ইয়াৰ অন্তৰালত। বৰ্তমান স্বাধীনতাৰ যি বিকলাঙ্গ ৰূপ তেনে পৰিস্থিতিত স্বাধীনতাই কিমান দিনলৈ আইক সুখৰ সুন্দৰ দিন উপহাৰ দিছিল তাত কবিৰ স্পৰ্শকাতৰ মন সন্দিহান হৈ পৰিছে। যি স্বাধীনতা ইতিহাসৰ বুকুত বহু জননীৰ ত্যাগেৰে লিখা, স্বামী হাৰা, সন্তান হাৰা হৈ শূন্য উকা জীৱন বাছি লোৱাৰ বাবেও দুখী নোহোৱাৰ অভিনয়েৰে ভৰা, তেনে ত্যাগৰ বিনিময়ত আজি স্বাধীনতাই কি দিছে জনসাধাৰণক। ”

হাতনিপেৰাত.............বুটা বছা ফটা ৰিহা”ই কবিতাটোক এটা অনন্য মাত্ৰা প্ৰদান কৰিছে। মোৰ বোধেৰে ই কবিতাটোৰ এটা সবল বাক্য, যিয়ে কবিতাটোৰ মূল বিষয়টোৰ ওপৰত সম্পূৰ্ণ আলোকপাত কৰি পঢ়ুৱৈক বুজাবলৈ সমৰ্থ হৈছে যে-নিজৰ আশা আকাংক্ষাক জলাঞ্জলি দি, সপোনৰ দ্বাৰ ৰুদ্ধ কৰি যি স্বাধীনতা পালে সি ফটা ৰিহা খনৰ দৰেই মাত্ৰ, অৰ্থহীন। স্বাধীনতাৰে জীৱন পোহৰাব খোজা দেশ মাতৃৰ বুকু আজি হত্যা, সন্ত্ৰাস, লুণ্ঠন, দুৰ্নীতি, আকাল, ভাতৃঘাতী আন্দোলনে এন্ধাৰ কৰি পেলাইছে। কবিৰ দৰদী মনে সেয়ে অসহায় হৈ পৰি লিখিছে- "কি সতে সোধোঁ কিমান গভীৰ তোৰ বুকুৰ বিষটো.....মোৰ আইৰ অসুখ।"

একেবাৰে কম কথাৰে এটা মননশীল কবিতা পঢ়িবলৈ পালোঁ যেন,ই মোৰ মনৰ অনুভৱ।
*************************************

পুনৰীক্ষণৰ এইটো খণ্ডৰ বাবে বাছনি কৰা দ্বিতীয় কবিতাটো পঠনৰ বাবে আগবঢ়ালোঁ।

তুমি শিল হোৱাৰ বাবেই
~ কবিতা ডি ৰেণু

তুমি শিল হোৱা বাবেই
মই নৈ হ'লো
যি নৈত বৈ থাকে অনাবিল প্ৰেমৰ ঢৌ
আৰু তোমাৰ প্ৰেমৰ শৈল সমাধি
তুমি শিল হোৱাৰ বাবেই
মই তুলসী হ'লোঁ
গণ্ডকীৰ বহল বক্ষত তোমাৰ মোৰ অভিসম্পাত
শতায়ু কাল
তুমিযে মোৰ প্ৰাণৰ শালগ্ৰাম
তুমি শিল হোৱা বাবেই
মই নিজৰা হ'লোঁ
এখন হৃদয়ৰ পৰা অনেক হৃদয় বিচাৰি
মই বাউলী হ'লোঁ
কোমলতাৰ আস্বাদনেৰে মই
সেই নিজৰাৰ দাপোণত
পূৰ্ণিমাৰ জোন হৈ নিজক বিচাৰিলোঁ
কিন্তু সকলোতে মাথো তোমাকেই পালো ----
তুমিযে শিল হৈ বহি আছা
মোৰ হৃদয়ৰ মজিয়াত
কোটি জনমৰ প্ৰেমৰ প্ৰতীক হৈ----

এই কবিতাটোত প্ৰেম নোপোৱাৰ ক্ষোভ বা প্ৰতিবাদৰ উগ্ৰতা একেবাৰে নাই, আছে নিঃশব্দ হতাশাৰ প্ৰতিধ্বনি। কবিতাটোৰ সৃষ্টিত এটা অন্তৰ্জীৱন সোমাই আছে। কবিয়ে প্ৰেমৰ অনুভৱত নিজৰ অন্তৰৰ মাজত খেলা কৰা ভাৱানুভূতিবোৰৰ সহায়ত এটা সুকীয়া কাব্যিক শব্দ-শিল্পৰ সৃষ্টি কৰিছে। গোটেই কবিতাটো বেলেগ বেলেগ চিত্ৰকল্পেৰে নিৰ্মাণ হৈছে যদিও প্ৰতিটো চিত্ৰকল্পই কবিৰ মনৰ প্ৰেমানুভূতিক প্ৰৱলৰ পৰা প্ৰৱলতম গতিময়তা প্ৰদান কৰিছে।

চিত্ৰকল্পই পাঠকৰ মনত যিটো বস্তুৰ তৃপ্তি প্ৰদান কৰি যায়, সেয়া হ’ল এক অতিকথা আস্বাদন। কবিয়ে ভাষাৰ সহায়ত যি কবিতা ৰচনা কৰে বিভিন্ন দিশৰ পৰা চালে এনে লাগে বহু বিক্ষিপ্ত অভিজ্ঞতা স্বপ্নবিশেষলৈ ৰূপান্তৰিত হৈ পৰাৰ ফলতহে মনত চিত্ৰকল্পৰ গঢ় লয় আৰু শব্দ-শিল্পৰ সঠিক প্ৰয়োগেৰে পাঠকৰ অন্তৰ স্পৰ্শ কৰাকৈ তুলি ধৰা হয় কাব্যিকতাৰে।

কবিয়ে শিল শব্দটোক প্ৰতীক হিচাপে লৈ পাষাণ হৃদয়ৰ প্ৰেমিক এজনৰ চিত্ৰ অংকিত কৰিছে। সেই শিলাময় হৃদয়ক তেওঁৰ প্ৰেমৰ নৈ খনত ডুবাই ৰাখিবলৈ চেষ্টা কৰি কবিয়ে কৈছে--

“তুমি শিল হোৱা বাবেই
মই নৈ হ’লো
যি নৈত বৈ থাকে অনাবিল প্ৰেমৰ ঢৌ
আৰু তোমাৰ প্ৰেমৰ শৈল সমাধি”

ইয়াৰ পিছতেই কবিয়ে নিজকে অভিশপ্ত তুলসীৰ লগত তুলনা কৰি কৈছে—

“তুমি শিল হোৱা বাবেই
মই তুলসী হ’লো
গণ্ডকীৰ বহল বক্ষত তোমাৰ মোৰ
অভিশম্পাত(অভিসম্পাত)
শতায়ু কাল
তুমি যে মোৰ প্ৰাণৰ শালগ্ৰাম”

পৌৰাণিক আখ্যান অনুযায়ী তুলসী হ'ল বিষ্ণু ভাৰ্য্যা লক্ষ্মী। মৰতত তুলসী হৈ জন্ম লৈ বিষ্ণুৰ দ্বাৰাই প্ৰতাৰিত হয় আৰু নিজকে গণ্ডকী নৈত বিসৰ্জন দিয়াৰ পিছত তেওঁৰ চুলিৰ পৰা তুলসী পাতৰ সৃষ্টি হয় আৰু বিষ্ণুৰ পূজাত অপৰিহাৰ্য্য হৈ থাকে। লোকবিশ্বাস মতে গণ্ডকী নদীৰ শিলত ভগৱান বিষ্ণুৰ চক্ৰ অঁকা থাকে। সেয়ে ইয়াক মন্দিৰৰ শালগ্ৰাম ৰূপে প্ৰতিষ্ঠা কৰে। কবিয়ে তেওঁৰ প্ৰেমিকক পূজনীয় কৰি ৰাখিছে অন্তৰত। প্ৰেম বিচাৰি চলাথ কৰিও কবিয়ে ক'তো নাপালে, বহু হৃদয়ত নিজকে চাবলৈ খুজিও কেৱল প্ৰেমিকৰ প্ৰতিচ্ছবিহে পালে। অৱশেষত কবিৰ উপলব্ধি হ'ল তেওঁৰ সত্তা তেওঁৰ প্ৰেমিকৰ সৈতে বিলীন হৈ গৈছে, যাক আৰু ঘূৰাই পাব নোৱাৰি। সেয়ে কবিয়ে কৈছে—

“তুমি শিল হোৱা বাবেই মই
নিজৰা হ’লো
এখন হৃদয়ৰ পৰা অনেক হৃদয় বিচাৰি
মই বাউলী হ’লো
কোমলতাৰ আস্বাদনেৰে মই
সেই নিজৰাৰ দাপোনত
পূৰ্ণিমাৰ জোন হৈ নিজক বিচাৰিলো
কিন্তু সকলোতে মাথো তোমাকেই পালো
তুমি যে শিল হৈ বহি আছা
মোৰ হৃদয়ৰ মজিয়াত
কোটি জনমৰ প্ৰেমৰ প্ৰতীক হৈ........”

কবিতাটোত প্ৰতীকী শব্দ ‘শিল’ৰ উপস্থাপন আৰু পৰিচালন খুব নিয়ন্ত্ৰিত আৰু অৰ্থবহ হৈছে। এই শিল শব্দটোক বিভিন্ন শব্দৰ সমাহাৰেৰে অৰ্থৰ ভিন্নতা প্ৰদান কৰি কবিতাটোৰ চিত্ৰকল্প প্ৰস্তুত কৰিছে। “তুমি শিল হোৱা বাবেই” শিৰোনামটো যদিও একাধিক বাৰ প্ৰয়োগ হৈছে, তথাপি ই কবিতাৰ ৰসাস্বাদনত ব্যাঘাত জন্মোৱা নাই।
**************************
পৰিভ্ৰমণ
~ নীৰু দত্ত

এজাক কিশোৰৰ সপোন গজে
আমাৰ পঢ়াশালিৰ কোঠাৰ ভিতৰত
মই পৰমাণুৰ গঠন পঢ়োৱাওঁ
নিউক্লিয়াচৰ চৌপাশে ইলেকট্ৰনবোৰ ঘূৰে
যিদৰে ঘূৰে সূৰ্যৰ চৌপাশে গ্ৰহ উপগ্ৰহ
মোৰ কথাকে কেন্দ্ৰ কৰি
সিহঁতৰ কল্পনাই পাখি মেলে
এডাল পৰিধিৰে সীমিত সেই পৰিভ্ৰমণ।
মোৰ পৰিভ্ৰমণ আৱহমান কালৰে পৰা
অনুজ্বল অথচ দীপ্ত সূৰুযৰ চৌপাশে
মা নামৰ জ্যোতিষ্ক যি
অথচ নিজে অস্তিত্ববিহীন
দেউতাৰ স্থিতি অবিহনে।

আধুনিক কবিতা বুলিয়েই নহয়, আগৰ বহু কবিতাতো কবিতাটোৰ চিত্ৰধৰ্মীতা অলংকাৰৰ সৈতে মিলি পাঠকৰ মনত প্ৰৱেশ কৰে। ফলত কবিতাৰ সৈতে একাত্ম হোৱাত ই সহায় কৰে। বিশেষকৈ আধুনিক পাশ্চাত্যৰ নৱ সমালোচনা পদ্ধতিয়ে চিত্ৰকল্পক ইমান গুৰুত্ব দিছে যে- সিয়েই তেওঁলোকৰ কাৰণে কবিতাৰ মৌলিক উপাদান, কবিতাৰ অন্তৰ্গত সত্য আৰু অৰ্থ, কবিতাৰ গঠন প্ৰণালী আৰু প্ৰভাৱৰ সূত্ৰ স্বৰূপ হৈ পৰিছে। চিত্ৰকল্পৰ খেও ধৰিয়েই আধুনিক কবিৰ আংগিক, চিত্ৰ আৰু কবিতাৰ প্ৰকৃতি অনুধাৱন কৰিব পাৰি।

পৰিভ্ৰমণ কবিতাটোৰ চিত্ৰকল্পৰ কিছু জটিল আৰু সমানেই মনোগ্ৰাহী কৰি আঁকিছে কবি নীৰু দত্তই। কবিয়ে ‘মা’ ৰ অস্তিত্বক খুব অৰ্থবহুল কৰিবলৈ কিছুমান বৈজ্ঞানিক সত্যক উপমা হিচাবে প্ৰয়োগ কৰি সুন্দৰ অলংকৰণ কৰাৰ প্ৰয়াস কৰিছে। যেনে –

“এজাক কিশোৰৰ সপোন গজে
আমাৰ পঢ়াশালীৰ কোঠাৰ ভিতৰত
মই পৰমাণুৰ গঠন পঢ়ুৱাওঁ
নিউক্লিয়াচৰ চৌপাশে ইলেক্ট্ৰণবোৰ ঘূৰে
যিদৰে ঘূৰে সূৰ্যৰ চৌপাশে গ্ৰহ উপগ্ৰহ”

আমাৰ পঢ়াশালি বুলি কওঁতেই কবিয়ে সমস্ত মাতৃ জাতিটোক এখন পঢ়াশালিৰ লগত তুলনা কৰিছে, য’ত এজাক কিশোৰ মাতৃগৰ্ভৰ বাটেৰে পৃথিৱীত খোজ থৈ জীৱন পথত আগবাঢ়ে। যিদৰে এটা পৰমাণু গঠনৰ বাবে নিউক্লিয়াচৰ চৌপাশে ইলেক্ট্ৰণ বোৰ ঘূৰে ঠিক সেইদৰে এটি সন্তানো সম্পূৰ্ণ মানুহ হ’বলৈ মাতৃৰ চৌপাশে পৰিভ্ৰমিহে জীৱন পাঠ শিকে, বুজে আৰু নিজক গঢ়ে। কবিয়ে আকৌ কৈছে-

“মোৰ কথাকে কেন্দ্ৰ কৰি
সিহঁতৰ কল্পনাই পাখি মেলে
এডাল পৰিধিৰে সীমিত সেই পৰিভ্ৰমণ
মোৰ পৰিভ্ৰমণ আৱহমান কালৰে পৰা
অনুজ্বল অথচ দীপ্ত সূৰুযৰ চৌপাশে
মা নামৰ জ্যোতিষ্ক যি
অথচ নিজে অস্তিত্ববিহীন
দেউতাৰ স্থিতি অবিহনে ।“

মাতৃয়ে দিয়া প্ৰাথমিক শিক্ষাৰেই সিহঁতে জীৱনৰ পৰিধি বান্ধে । যদিও এই পৰিধি সীমিত তথাপি ই পৃথিৱীৰ অচিন বাটত খোজ থোৱাৰ বাবে যথেষ্ট । লোকচক্ষুত হয়তো এই পৰিভ্ৰমণ অনুজ্বল,চকুত নপৰা,কিন্তু বাস্তৱিকতে ই হ’ল ‘মা’ নামৰ জ্যোতিষ্ক যি আৱহমান কালৰ পৰাই দেউতা নামৰ সূৰ্যটোৰ আলোকতহে জিলিকি উঠে । অন্যথা ইয়াৰ নিজৰ অস্তিত্ব অনস্বীকাৰ্য আৰু সংকতময় সমাজত । কবিতাটো নিৰ্মাণ অতি নিপুণ হৈছে বুলি কলে ভুল নহব চাগে । ইয়াৰ চিত্ৰকল্প সঁচাকৈয়ে অতি আকৰ্ষণীয় হৈছে ।
***************************

কবিৰ কোনো দেশ নাই, কবিৰ কোনো ধৰ্ম নাই, কবিৰ কোনো জাতি নাই- দৰাচলতে কবিপ্ৰাণ ভৰি থাকে মানৱতাৰ ভাবেৰে। প্ৰতিজন মানুহ কবিৰ হৃদয়ৰ নিচেই আপোন। এই কথাখিনি পুনৰবাৰ অনুভৱ কৰিলোঁ কবি চন্দ্ৰামিতা পৰাশৰৰ কবিতা 'চিঞৰ' পঢ়ি।

চিঞৰ
~ চন্দ্ৰামিতা পৰাশৰ

ভোকাতুৰ প্ৰাণীৰ দৰে অস্থিৰ হওঁ
কিবা এটা লাগে
অইন নহ'লেও
এবাতি শান্তি
এচকল মৰম
আচলতে....
জন্মলগ্নৰ ভুল সকলোবোৰ
জাতিত আমিও মানুহ
মাতৃভূমিৰ ভগ্নাংশত
আমিও কান্দিছোঁ হিয়া ফালি
অথচ
কোৰাণৰ দোহায় দি
আমাক পিন্ধোৱা হয়
বদনামী পোচাক
ইচলামৰ গোন্ধত পাপ
ইয়াতকৈ নীচ কি হ’ব পাৰে
তেওঁলোকে ভাবে
আমি জেহাদৰ অন্য নাম!
ভোকাতুৰ প্ৰাণীৰ দৰে চিন্তিত হওঁ
কিবা লাগে
বিশ্ব শান্তি
অথবা

অনন্তকালৰ বাবে প্ৰকৃত জেহাদীৰ প্ৰতিষ্ঠা।।

কবিতাটোৰ ভাব আৰু ভাষা একেবাৰে স্পষ্ট। জটিলতাহীন আৰু নিৰ্ভীক প্ৰকাশ কিছু ৰুঢ় বাস্তৱৰ। এটা জাতিৰ পৰিচয়েৰে এজন মানুহ পৰিচিত হ’ব পাৰে নতুবা এটা ধৰ্মৰ পৰিচয়েৰে এজন মানুহ সমাজত পৰিচিত হ’ব পাৰে, কোনো এজন বা এশজন মানুহৰ বেয়া কৰ্মই সমগ্ৰ জাতীয় সত্তাক কলুষিত কৰিব পাৰে ধৰ্মক বদনাম কৰিব পাৰে, কিন্তু ইয়াৰ অৰ্থ এয়া হ’ব নালাগে যে আমি ধৰি ল’ম সমস্ত জাতিটোৰ বা ধৰ্মটোৰ লোক একেই। কবি পৰাশৰে বৰ্তমান সময়ৰ এটা জ্বলন্ত সমস্যা- জেহাদী আৰু ইয়াৰ বাবে দুৰ্ভোগ ভোগা সকলো ইছলাম ধৰ্মাৱলম্বী লোকৰ বাবে সহমৰ্মিতাৰে এই কবিতাটোৰ জন্ম দিছে। সৰ্বসাধাৰণৰ দৃষ্টিত জেহাদী হৈ পৰা ইছলাম ধৰ্মাৱলম্বী লোক সকলৰ মনৰ ক্ষোভ কবিৰ কবিতাটোত ওলাই পৰিছে। নিজকে দেশৰ সৎ নাগৰিক বুলি প্ৰতিপন্ন কৰাৰ হাজাৰ চেষ্টাক বিফল কৰা বিপৰীত শক্তি সমূহৰ হাতত পৰাজিত হৈ পৰাৰ অনুভৱক তীব্ৰ কৰি কবিয়ে লিখিছে–

“ভোকাতুৰ প্ৰাণীৰ দৰে অস্থিৰ হওঁ
কিবা এটা লাগে
অইন নহলেও
এবাতি শান্তি
এচকল মৰম
আচলতে....
জন্মলগ্নৰ ভুল সকলোবোৰ
জাতিত আমিও মানুহ
মাতৃভূমিৰ ভগ্নাংশত
আমিও কান্দিছোঁ হিয়া ফালি
অথচ
কোৰাণৰ দোহায় দি
আমাক পিন্ধোৱা হয়
বদনামী পোছাক”

নিজক প্ৰতিপন্ন কৰাৰ চেষ্টাক কবিয়ে ভোকাতুৰৰ ভোক নিবাৰণৰ চেষ্টাৰ লগত তুলনা কৰিছে। এবাতি শান্তি, এচকল মৰমৰ আবেদনে তেওঁলোকৰ যান্ত্ৰণা কাতৰতাক আৰু বেছি গধুৰ কৰি দেখাইছে। দেশৰ প্ৰতি সকলো আনুগত্য দেখাই দেশমাতৃক পৰম পূজনীয় বুলি মানি চলা সকলকো অকল ধৰ্মৰ দোহাই দি যেতিয়া জেহাদী সজোৱা হয়, তেতিয়া কবি হৃদয় ব্যথিত হয়। সেয়ে বাৰে বাৰে কবিয়ে অনুভৱ কৰিছে কিবা এটা লাগে, বিশ্ব শান্তি অথবা অনন্তকাললৈ প্ৰকৃত জেহাদ।

“ইছলামৰ গোন্ধত পাপ
ইয়াতকৈ নীচ কি হ’ব পাৰে
তেওঁলোকে ভাবে
আমি জেহাদৰ অন্য নাম
ভোকাতুৰ প্ৰাণীৰ দৰে চিন্তিত হওঁ
কিবা লাগে
বিশ্ব শান্তি
অথবা
অনন্তকালৰ বাবে প্ৰকৃত জেহাদীৰ প্ৰতিষ্ঠা”

শেষৰ শাৰী কেইটাত কবিয়ে ক্ষোভ প্ৰকাশ কৰি নিজক উজাৰি কৈছে এনেদৰে। মানৱতাৰ কলংকিত অধ্যায়ৰ পৰিসমাপ্তি বিচাৰি কবিয়ে কবিতাটোৰ শেষ শাৰী শ্লেষ মিহলি কৰি ক্ষোভেৰে বিচাৰিছে– অনন্তকালৰ বাবে প্ৰকৃত জেহাদীৰ প্ৰতিষ্ঠা। এটা IRONY অথবা বক্ৰাঘাত অলংকাৰেৰে কবিতাটোৰ পৰিসমাপ্তিয়ে পঢ়ুৱৈক ভবাই তুলিবলৈ কবিয়ে বাধ্য কৰাব পাৰিছে।
*************************************

সদৌশেষত প্ৰতিজন কবিৰ উত্তৰোত্তৰ কামনা কৰাৰ লগতে আগন্তুক দিনবোৰত ইয়াতকৈও উৎকৃষ্ট সৃষ্টি পাম বুলি মোৰ এই ক্ষুদ্ৰ প্ৰচেষ্ঠাৰ সামৰণি মাৰিলো । যিহেতু আমি কবিতাৰ সুদক্ষ আলোচক নহয়,ক্ৰটি ৰৈ যোৱাটো অতি স্বাভাৱিক । গতিকে সকলো ভুল ক্ৰটিৰ ক্ষমা প্ৰাৰ্থনাৰে ----

পৰ্যালোচক:
নিৰুপমা ডেকা
সদস্য, আখৰুৱা : literati